Ιωάννης Φωκάς (Χουάν Ντε Φούκα): Ο μεγάλος Έλληνας θαλασσοπόρος

Ο Ιωάννης Φωκάς ή Απόστολος Βαλεριάνος, είναι γνωστός με το ισπανικό όνομα Χουάν ντε Φούκα (Juan de Fuca: είχε γεννηθεί στο χωριό Βαλεριάνο στη Κεφαλονιά το 1536 και πέθανε πιθανόν το 1602 και ήταν ο θαλασσοπόρος, που εξερεύνησε τις δυτικές ακτές της Β.Αμερικής για λογαριασμό του Ισπανικού θρόνου. Το όνομά του δόθηκε σε στενό ανάμεσα στην νήσο Βανκούβερ και των ΗΠΑ το οποίο οδηγεί στο λιμάνι που οδηγεί στο λιμάνι του Βανκούβερ, αφού ήταν ο πρώτος που έφτασε εκεί.

Ο Φωκάς ή Βαλεριάνος γεννήθηκε στο χωριό Βαλεριάνο της και ήταν ο τέταρτος γιος του Εμμανουήλ Φωκά ή Φωκά Βαλεριάνου με απώτερη καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη.Νέος ξενιτεύθηκε και εργάσθηκε επί σαράντα χρόνια ως πλοηγός στον στόλο των Δυτικών Ινδιών της Ισπανίας. Σ΄ ένα του ταξίδι στις Φιλιππίνες το 1587 το πλοίο του η Αγία Άννα (Santa Anna), το κατέλαβαν άγγλοι και πιάστηκε αιχμάλωτος, χάνοντας όλες του τις οικονομίες και το φορτίο του πλοίου αξίας 60.000 δουκάτων. Λίγο καιρό αργότερα διέφυγε και το 1588 πήγε στοΜεξικό , που τότε ονομάζονταν Νέα Ισπανία και ο Ισπανός αντιβασιλέας του Μεξικού Luis de Velaseo, του έδωσε μία μικρή καραβέλα με την εντολή να εξερευνήσει τις δυτικές ακτές της Β. Αμερικής και να βρει τα μυθικά Στενά του Ανιάν (Estrecho de Anián) που υποτίθεται πως ένωναν τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Στο πρώτο του ταξίδι το 1592 το πλήρωμά του στασίασε, και αναγκάστηκε να επιστρέψει στο Ακαπούλκο, ενώ στο δεύτερο ταξίδι του ανέβηκε βόρεια και νόμισε πως πραγματικά είχε βρει το πέρασμα προς τον Ατλαντικό μεταξύ του 47ου και 48ου γεωγραφικού παραλλήλου. Επέστρεψε στο Ακαπούλκο περιμένοντας για δύο χρόνια να λάβει την ανταμοιβή του για τις ανακαλύψεις του, αλλά χωρίς αποτέλεσμα και το 1594 έφυγε για την Ισπανία προσδοκώντας πως θα τον ανταμοίψει ο βασιλιάς στην Ισπανία. Όμως δεν βρήκε καμία ανταπόκριση και από τον Θρόνο και, απογοητευμένος, αποφάσισε να αποσυρθεί στην πατρίδα του.

Στην πορεία του προς την Κεφαλονιά πέρασε και από τη Φλωρεντία και έτυχε να συναντήσει κάποιον John Douglass που του αφηγήθηκε τις περιπέτειές του. Ο Ντάγκλας του έδωσε μία συστατική επιστολή και τον έστειλε στον Michael Lok ή Locke έναν πλούσιο έμπορο και Άγγλο πρόξενο που έτυχε να βρίσκεται τότε στην Βενετία. Ο Φωκάς εξιστόρησε τις εξερευνήσεις του και στον Λοκ, ζητώντας από τον τελευταίο να μεσολαβήσει ώστε η Αγγλία να του χορηγήσει δύο πλοία για να συνεχίσει τις εξερευνήσεις του. Ο Λοκ προσπάθησε να έρθει σε επαφή με την Βρεττανική κυβέρνηση, ζητώντας 100 λίρες για να πάει τον Φωκά στην Αγγλία, αλλά η απάντηση καθυστερούσε και ο Φωκάς έφυγε τελικά για τη Κεφαλονιά και ο Λοκ υπέθεσε πως ο ηλικιωμένος Φωκάς είχε ήδη πεθάνει.

Η ιστορία του Φωκά, πρωτοδημοσιεύθηκε το 1625 στο βιβλίο του ταξιδιωτικού συγγραφέα Samuel Purchas, 1575-1626 Hakluytus Posthumus or ‘Purchas His Pilgrimes Contayning a History of the World in Sea Voyages and Lande Travells by Englishmen and others. Το 1787, ο Άγγλος πλοίαρχος Charles Barkley, αναγνωρίζοντας τον πορθμό ανάμεσα στην νήσο Βανκούβερ και τη Πολιτεία Ουάσιγκτον των ΗΠΑ σαν τα μέρη που εξερεύνησε ο Φωκάς και βάσει των οδηγιών και περιγραφών του, πήγε και πιστοποίησε την ακρίβεια των περιγραφών του Ελληνα θαλασσοπόρου έδωσε στη περιοχή το όνομα Στενά του Χουάν ντε Φούκα. Σε όλους τους παγκόσμιους χάρτες από τότε αναγράφονται ως Strait of Juan de Fuca, τιμώντας τον Ελληνα θαλασσοπόρο που τα εξερεύνησε. Ο Έλληνας θαλασσοπορος που θεωρείται εφάμιλλος των Κορτέζ και Μπαλμπόα και σε μια εποχή που τα ναυτικά μέσα ήσαν πρωτόγονα, πραγματοποίησε άθλο για τη ναυτοσύνη, γι΄αυτό και τιμάται παγκοσμίως αλλά επιβεβαίωσε το Οδυσσειακό χάρισμα του Ελληνα ναυτικού, για τολμηρή και ριψοκίνδυνη εξερεύνηση,την επιμονή για την κατάκτηση του στόχου σε πείσμα των όποιων εμποδίων και των ποικίλων αντιξοοτήτων που ενδεχομένως συναντά κάποιος στη πορεία του και στη ζωή του! Δυστυχώς το Ελληνικό κράτος αδιαφορεί για την ανάδειξη ιστορικών ή επιστημονικών γεγονότων που επικυρώνουν το διαχρονικά ανήσυχο πνεύμα της φυλής και των ανθρώπων της, μιας φυλής “της Ρωμιοσύνης, της φυλής της συνόκαιρης του κόσμου” όπως λέει ο μεγάλος Κύπριος ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης.

ΜΑ.Τ.