Ο Θεμελιωτής της Νέας Ακαδημίας.
Α’ Μέρος
Ο Καρνεάδης ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, ο οποίος γεννήθηκε το 214 π.Χ. στην Κυρήνη της Αφρικής, η οποία ήταν ελληνική αποικία και για αρκετούς αιώνες υπήρξε σημαντικό πνευματικό κέντρο. Λέγεται πως κατά πάσα πιθανότητα γεννήθηκε το μήνα Κάρνειο, τον αντίστοιχο του μήνα Αυγούστου, και ίσως το όνομα του να προέρχεται από εκεί. Ο θάνατος του, εξαιτίας βαθιών γηρατειών, χρονολογείται περί το 129 π.Χ., ενώ αναφέρεται από μαθητές του ότι την ώρα του θανάτου του ο ήλιος σκοτείνιασε ξαφνικά. Θεωρείται ως ο θεμελιωτής της Νέας ή Τρίτης Ακαδημίας, καθώς τόσο ο Λακύδης ο Κυρηναίος, ο αρχηγός της που διαδέχτηκε τον μεγάλο Αρκεσίλαο (316 241 π.Χ), όσο και οι μετέπειτα διάδοχοι, Τηλεκλεύς, Εύανδρος και Ηγισίνους, άφησαν τη σχολή να περιπέσει στην αφάνεια. Σύμφωνα με τις διασωθείσες μαρτυρίες, ο φιλόσοφος Καρνεάδης έγινε σχολάρχης πριν από το 156 π.Χ., καταφέρνοντας να διατηρήσει τη διεύθυνση της Ακαδημίας έως το 137 π.Χ.
Μέσω της διδασκαλίας του και της φιλοσοφικής και κοινωνικής του δράσης κατόρθωσε να οδηγήσει την Ακαδημία στο απόγειο της ακμής της. Στις ομιλίες του διακρινόταν για τη ρητορική του δεινότητα, την ορθή του κρίση και τους τέλειους συλλογισμούς του, ενώ λέγεται ότι στη σχολή του συνέρρεαν νέοι από όλο τον πολιτισμένο κόσμο της εποχής για να ακούσουν τα διδάγματα του. Ωστόσο, δεν προέβει στη συγγραφή κανενός έργου. Οι διάδοχοι μαθητές του και ιδιαίτερα ο ύστερα από τον Καρνεάδη σχολάρχης Κλειτόμαχος (187 – 109 π.Χ.) διέσωσαν τη διδασκαλία του στα συγγράμματα τους, στα οποία εντοπίζεται η αποκορύφωση της ακαδημαϊκής σκέψης. Όταν πήγε στην Αθήνα έγινε μαθητής του στωικού φιλοσόφου Διογένη από την Σελευκεία, αλλά το κύρος και η φήμη του, του επέτρεψαν να γίνει διδάσκαλος στην Αθήνα. Επίσης, σε ώριμη ηλικία έγινε σχολάρχης στην Ακαδημία του Πλάτωνα. Ως φιλόσοφος είχε πληθώρα οπαδών, οι οποίοι συνέρρεαν στη σχολή του από όλη την Ελλάδα, την Ιταλία, την Αφρική και την Ασία. Δεν είχε μόνο δυνατή φωνή, για αυτό άλλωστε τον αποκαλούσαν και «μεγαλοφωνότατο», αλλά διέθετε και το ιδιαίτερο χάρισμα της πειθούς.
Συγκεκριμένα, ο φιλόσοφος δίδασκε ότι τα κριτήρια της αλήθειας δεν υπάρχουν, ερευνούσε το πρόβλημα της δυνατότητας της γνώσης συστηματικά, ενώ υπέβαλλε σε λεπτομερή κριτική τις απόψεις των προηγούμενων φιλοσόφων και ιδίως του Χρυσίππου. Επέκρινε διδασκαλίες που δέχονταν την ύπαρξη θείας πρόνοιας ή απέδιδαν σημασία στη μαντική και την αστρολογία και εναντιώθηκε, κυρίως, στην στωική θεωρία της ειμαρμένης και της επικούρειας αιτιοκρατία, δείχνοντας την ασυμφωνία της μοιρολατρίας των στωικών, ενώ υποστήριζε τη θέση της ελευθερίας της βούλησης. Παρόλο που ήρθε σε αντίθεση με τους στωικούς φιλοσόφους δεν θέλει να αμφισβητήσει το στωικό θεμελιώδες δόγμα «το μηδέν αναιτίως γίγνεσθαι», προσθέτει όμως ότι έκαστη αιτία είναι μέλος μιας άνευ αρχής σειράς αιτιώδους αλληλουχίας. Ο Καρνεάδης καταπολεμούσε τα χονδροειδή αισθησιοκρατικά, όπως ο ίδιος τα αντιμετώπιζε, δόγματα των Στωικών, αλλά διατηρούσε την ιδεαλιστική παράδοση, παραμένοντας κατά κάποιον τρόπο πιστός στα πνεύμα του πλατωνισμού.
Παράλληλα, άσκησε αμείλικτη κριτική στις περί θεού δοξασίες των στωικών. Θεωρούσε ότι η αρμονία, η τάξη και η σκοπιμότητα που υφίστανται στον κόσμο δεν αποτελούν απόδειξη της ύπαρξης του θεού, αφού πλήθος κακών κατακλύζει τον κόσμο, διατυπώνοντας με αυτό τον τρόπο τις αντιφάσεις του στην περί θεού αντίληψη τους. Υποστήριζε ότι ο θεός είναι τυχαία στον κόσμο, και όμως προνοεί για αυτόν. Ωστόσο, ζει και είναι αναλλοίωτος. Είναι έμψυχο, λογικό ον, αλλά είναι και αιώνιος. Κάθε έλλογο ον έχει συναισθήματα, πάθη και άλλες ιδιότητες, οι οποίες βέβαια δεν έχουν καμιά σχέση με την αθανασία, την αφθαρσία και την αιωνιότητα. Με αυτό τον τρόπο ο Καρνεάδης ανέτρεψε διαλεκτικά όλες τις περί θεών αντιφατικές δοξασίες των στωικών, κατέδειξε πόσο αθεμελίωτες είναι οι απόψεις τους για την ειμαρμένη και το πεπρωμένο του ανθρώπου και προετοίμασε μια υψηλότερη αντίληψη για το θεό ως υπερβατικό ον που δεν υπόκειται σε καθορισμούς.
Ωστόσο, η εύρεση των πιο ευλογοφανών από αυτά τα ενδεχόμενα είναι ένα ακανθώδες μονοπάτι, το οποίο ελίσσεται ανάμεσα στην απόλυτη αμφισβήτηση και τον παρακινδυνευμένο δογματισμό. Με τον Καρνεάδη η Ακαδημία του Πλάτωνα πέρασε σε μία νέα φάση προβληματισμού, που απορρίπτει κάθε δόγμα και μέσο προσέγγισης της απόλυτης αλήθειας.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.xryshaygh.com/index.php/enimerosi/view/karneadhs-o-kurhnaios#.UlBfFBbic8s#ixzz2gsJtORCv
