ΠΙΣΩ ΣΤΗΝ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ; ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΧΡΕΟΥΣ Η ΜΟΝΗ ΛΥΣΗ!

ΧΡΕΟΣ , ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ

Είπαμε πρόσφατα ότι «οι πολιτικοί μας προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα του υπέρογκου χρέους παίζοντας με το χρόνο ή κοροϊδεύοντας το χρόνο. Δεδομένων των άδειων ταμείων και της υπέρμετρης χρήσης διαφόρων χρηματοπιστωτικών εργαλείων και νομισματικών τρυκ, δεν έμεινε χώρος για επανεκκίνηση τα οικονομίας. Οι πολιτικοί λοιπόν, είτε θα οργανώσουν την συστηματική αναδιάρθρωση του χρέους του Δυτικού κόσμου ή θα αναλάβουν το ρίσκο να χαθεί ο έλεγχος της κατάστασης. Στη περίπτωση αυτή, δεν θα βρούνε μέρος να κρυφθούν».

ΓΙΑΤΙ ΕΜΕΙΝΑΝ ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΜΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ, ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΝΕΩΝ ΠΟΣΟΤΗΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΣ, ΚΛΠ.

• Η δημιουργία πληθωρισμού θα αποτελούσε τη προτιμότερη επιλογή, παρά τη δημιουργία συνθηκών κοινωνικών εντάσεων και επιπτώσεων στις αποταμιεύσεις της μεσαίας τάξης, που θα επέφερε. Παρόλα αυτά δεν λειτούργησε μέχρι τώρα ούτε και έτσι, λόγω της πίεσης απομόχλευσης (τάση για μείωση δανεισμού και συνεπώς μείωσης του ποσοστού χρέους στους διάφορους τομείς της οικονομικής ζωής) της οικονομίας και βεβαίως λόγω χαμηλής ζήτησης για νέα δάνεια. Επιπρόσθετα, η λύση του πληθωρισμού, ενώ φαίνεται ελκυστική, μπορεί να επιφέρει οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που είναι ιδιαιτέρως απεχθείς.

• Βέβαια, πριν προχωρήσουν σε λήψη πληθωριστικών μέτρων, κάποιες εναλλακτικές πολιτικές έπρεπε να εξετασθούν. Αυτές ήταν όμως είτε μη ελκυστικές είτε μη αποτελεσματικές στην εφαρμογή τους:

• Πολιτική δημοσιονομικών περιορισμών, η οποία είναι συνταγή μακράς ύφεσης και κοινωνικών αναταραχών.

• Μεγαλύτερη ανάπτυξη, η οποία είναι ανέφικτη λόγω δημογραφικών παραγόντων (μειώσεις γεννήσεων και αύξηση ηλικιωμένων και συνεπώς μεγαλύτερου αριθμού συνταξιοδοτούμενων, με ταυτόχρονη μείωση του πραγματικά ενεργού εργατικού δυναμικού), που αποτελούν πραγματική αιτία δυτικής παρακμής. Ταυτόχρονα υπάρχει εγγενής έλλειψη ανταγωνιστικότητας σε πολλές χώρες, πράγμα που επιδρά αρνητικά στην προσπάθεια πρόσθετης ανάπτυξης.

• Νέα ρύθμιση των χρεών δεν είναι εφικτή γιατί ο τραπεζικός τομέας δεν είναι αρκετά ισχυρός πλέον να απορροφά ζημίες.

• Οικονομική συγκράτηση/πολιτική ύφεσης (με χαμηλά επιτόκια κάτω του ρυθμού της αύξησης του ΑΕΠ, για πολλά χρόνια) είναι δύσκολο να εφαρμοσθεί σε περιβάλλον χαμηλής ανάπτυξης και χαμηλού πληθωρισμού.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι καμία επιλογή δεν φαίνεται να θεραπεύει τη νόσο. Τι θα πρέπει να κάνουν πολιτικοί και κεντρικές τράπεζες?

ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΧΡΕΟΥΣ – Η ΚΟΙΝΟΤΥΠΗ ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ

Η πιθανότερη και δοκιμασμένη επιλογή είναι η εξάλειψη του υπερβάλλοντος χρέους. Αυτή αποτελεί τον πυρήνα, την καρδιά, κάθε λύσης. Και βέβαια η λύση αυτή δεν είναι καινούργια. Στην αρχαία Μεσοποταμία-και όχι μόνο-τα χρέη αποτελούσαν κάτι το συνηθισμένο. Επί μέρους, εξατομικευμένα χρέη αναγράφονταν σε πήλινους πίνακες/καταλόγους. Περιοδικά, με την αναδοχή κάθε νέου μονάρχη, τα χρέη χαρίζονταν. Με άλλα λόγια. Οι κατάλογοι σβήνονταν με σφουγγάρια ή ότι υπήρχε κατάλληλο την εποχή εκείνη. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι πολιτικοί είναι σε ποια έκταση θα καθαρίσουν τους καταλόγους χρεών. Και βέβαια, θα εκπλαγούμε (?) λόγω του στοιχειώδους, απαραίτητου αλλά και καταθλιπτικού προβλήματος που αντιμετωπίζουν, δηλαδή ότι ΜΟΝΟ μέσα από ΟΔΥΝΗΡΕΣ ατραπούς θα καταφέρουν να βγουν από τη κρίση.

ΝΑ ΑΠΟΔΕΧΘΟΥΝ ΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΜΑΣ ΕΦΕΡΑΝ

Ας υποθέσουμε ότι οι υπεύθυνοι του χάους πολιτικοί και τραπεζίτες αντιλαμβάνονται τη σκληρή πραγματικότητα, την οποία ήδη πολλοί σχολιαστές έχουν περιγράψει επί μακρόν, δηλαδή:

• Οι δυτικές οικονομίες, ήτοι η αμερικανική και η ευρωπαϊκή, έχουν να αντιμετωπίσουν υπερχρέωση που έχει συσσωρευτεί στη διάρκεια 25ετούς «ανάπτυξης» που στηρίχθηκε στην ανεξέλεγκτη, υπέρμετρη και άπληστη δημιουργία πιστώσεων (δανείων). Έχει εκτιμηθεί ότι από το 1980 μέχρι το 2010 η συνολική χρέωση νοικοκυριών, επιχειρήσεων και δημοσίου τομέα έχουν ΤΕΤΡΑΠΛΑΣΙΑΣΘΕΙ!!! Σε κάποιες από τις οικονομίες αυτές εμφανίστηκαν επίσης και φούσκες στην αγορά ακινήτων.

• Η απαραίτητη απομόχλευση θα οδηγούσε σα χαμηλή ανάπτυξη, η οποία, με βάση ιστορικά προηγούμενα, θα διαρκούσε πάνω από μια δεκαετία και θα ενισχυόταν από τη γήρανση των δυτικών κοινωνιών.

• Η προηγούμενη παρατήρηση έχει επίσης επιπτώσεις στις αναδυόμενες αγορές, που χαρακτηρίζονται από στρατηγικές ανάπτυξης βασισμένες στις εξαγωγές. Οποιαδήποτε αλλαγή που θα συντελούσε σε αύξηση των καταναλωτικών συνηθειών σε αυτές τις αγορές, δεν σημαίνει ότι θα επέφερε αντίστοιχη επίδραση στις δυτικές οικονομίες.

• Οι προσπάθειες των κυβερνήσεων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων χρέους είναι βέβαιο ότι εκτός από χαμηλότερους βαθμούς ανάπτυξης θα επιφέρουν κοινωνικές αναταραχές. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι περικοπ΄ρε εξόδων ύψους 3% του ΑΕΠ, αυξάνουν σημαντικά τη συχνότητα διαμαρτυριών, διαδηλώσεων και αναταραχών.

• Οι τράπεζες δεν έχουν πλέον αρκετά ίδια κεφάλαια για να στηρίξουν πολιτικές υψηλότερων προβλέψεων για καθυστερημένα δάνεια και οι κυβερνήσεις δε διαθέτουν αρκετά πυρομαχικά για να σταθεροποιήσουν τις τράπεζες εν όψει νέας κρίσης ή επιδείνωσης της παρούσας.

• Οι κεντρικές τράπεζες αν και εμφανίζονταν σαν οι τελευταίοι πυλώνες στήριξης των αγορών αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές, παρότι τα μεγέθη των ισολογισμών τους ήταν αυξανόμενα κατά σχεδόν 200% από τα τέλη του 2007.

• Όσο οι κυβερνήσεις αναβάλουν τη λήψη μέτρων αντιμετώπισης της κρίσης τόσο βαθύτερη και μακροβιότερη θα καθίσταται αυτή.

 

ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ

Επιπρόσθετα των προαναφερθέντων σημείων, οι πολιτικοί θα καταλήξουν κατά πάσα πιθανότητα και στα παρακάτω:

• Η παρούσα κρίση δεν είναι κρίση μόνο του δημόσιου τομέα. Διατρέχει επίσης τον ιδιωτικό τομέα πολλών χωρών, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιρλανδίας.

• Οι τράπεζες της ευρωζώνης εμφανίζουν χαμηλή κεφαλαιοποίηση και αντιμετωπίζουν ζημιές στα χαρτοφυλάκια που τηρούν σε ομόλογα έναντι δημοσίου και ιδιωτικού χρέους. Οι κυβερνήσεις πολύ πιθανό να επέμβουν και να τις επανακεφαλαιοποιήσουν.

• Οι χώρες του νότου και της περιφέρειας εμφανίζουν χαμηλή ανταγωνιστικότητα σε σχέση με το βορρά, ιδιαίτερα τη Γερμανία. Για να ανταγωνιστούν στο μέλλον και να μειώσουν τα χρέη τους, θα πρέπει να δημιουργήσουν εξαγωγικά μεγέθη και θετικά ισοζύγια, πράγμα που θα έχει σαν προϋπόθεση επώδυνες μειώσεις στα εργατικά κόστη.

• Η ύπαρξη μοναδικού νομίσματος (ΕΥΡΩ) δυσχεραίνει το πρόβλημα, αφού δεν υπάρχει εκμετάλλευση του εργαλείου της υποτίμησης.

• Σαν ακατόρθωτο έργο θα πρέπει να θεωρηθεί η ταυτόχρονη μείωση του χρέους και η αύξηση της ανταγωνιστικότητας.

Πώς θα γίνει λοιπόν η αναδόμηση του χρέους? Τι μέτρα θα πρέπει να αναλάβουν οι ευρωπαίοι πολιτικοί αφού πάψουν να παίζουν με τον χρόνο?

Ενόσω το συνολικό χρέος συνεχίζει να αυξάνεται γρηγορότερα από τον βαθμό ανάπτυξης της οικονομίας στην ευρωζώνη, οι πολιτικοί θα πρέπει να θεωρούν την αντιμετώπισή του ανέφικτη. Για να είναι αυτό εφικτό, θα πρέπει να αναδομηθεί το χρέος συνολικά, ώστε να προσεγγίσει να αποτελεί το 180% του ΑΕΠ ανά χώρα. Η πρόταση βασίζεται στην προϋπόθεση ότι οι κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και νοικοκυριά μπορούν να φέρουν/αντέξουν η κάθε κατηγορία απ’ αυτές ένα ποσοστό χρέους έναντι ΑΕΠ ίσο έως 60%, με επιτόκιο 5% και ανάπτυξη 3% ετησίως.

Αυτή η πρόταση και οι παραδοχές υποστηρίζονται και από νεότερες μελέτες που αποδεικνύουν ότι τα υψηλά ποσοστά χρέους έχουν αρνητικό αντίκτυπο στον βαθμό ανάπτυξης της οικονομίας όταν ικανοποιείται ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω κριτήρια:

• Το δημόσιο χρέος είναι άνω του 80% του ΑΕΠ.

• Το χρέος των επιχειρήσεων – nonfinancial – είναι άνω του 90% του ΑΕΠ.

• Το ιδιωτικό χρέος – νοικοκυριών – είναι άνω του 85% του ΑΕΠ.

Οι μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η κρίση χρέους που αντιμετωπίζουν και οι προηγμένες οικονομίες είναι πολύ χειρότερη απ’ όση φανταζόμασταν. Οι εκτιμήσεις λένε ότι τα δημόσια χρέη των χωρών Ιταλία και Ιαπωνία θα ανέλθουν μέχρι το 2040 σε ύψη του 250% και 600% του ΑΕΠ τους αντίστοιχα!!!

Για να σταματήσει ο φαύλος αυτός κύκλος, οι μελέτες ωθούν τους πολιτικούς να πάρουν αποφάσεις γρήγορα και αποτελεσματικά προς την κατεύθυνση της θέσπισης του φραγμού του συνολικού χρέους 180% έναντι ΑΕΠ ανά χώρα.

ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΓΡΑΦΗΣ ΧΡΕΟΥΣ

Το Ευρωπαϊκό ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) θα πρέπει να ηγηθεί της προσπάθειας για εξασφάλιση των απαραίτητων κεφαλαίων για διαγραφές και αναδόμησης των χρεών των χωρών και να επιβλέψει την ορθή εφαρμογή και διάθεση. Για χώρες όπως η Ιταλία, η διαγραφή θα είναι μάλλον εύκολο να οργανωθεί: ο στόχος του 180% (συνολικό χρέος έναντι ΑΕΠ) εύκολα επιτυγχάνεται με περιορισμό μόνο του δημόσιου χρέους (governmentdebt). Το ύψος της απώλειας/κουρέματος (haircut) για τους κατόχους Ιταλικών ομολόγων του δημοσίου θα ανέλθει σε 47% (βλέπε exhibit 2).

Κατ’ αντιστοιχία, «κούρεμα» θα απαιτηθεί και για το υπερβάλλον χρέος του ιδιωτικού τομέα (ιδιώτες/νοικοκυριά – householddebt). Προφανώς, λόγω της στενής σχέσης των στεγαστικών δανείων με την αγορά ακινήτων (realestatemarket), τα στεγαστικά δάνεια θα είναι αυτά που θα «κουρευτούν». Τα καταναλωτικά δάνεια θα μπορούσαν να «κουρευτούν» κατά ένα σταθερό ποσοστό. Στα δάνεια του επιχειρηματικού τομέα (corporatedebt)-όπου τα προβλήματα είναι εντονότερα για τις εταιρείες ακινήτων- θα απαιτηθεί επίσης εύλογη ρύθμιση του χρέους.

Αυτές οι διαγραφές θα πρέπει να οδηγήσουν σε πραγματική ελάφρυνση του βάρους του οφειλέτη, και όχι σε απλή διόρθωση/τακτοποίηση του ισοζυγίου του δανειστή. Εφόσον οι κυβερνήσεις και οι πολιτικοί αποφασίσουν να κινηθούν αναλαμβάνοντας αυτή τη δράση, μόνο η πραγματική ανακούφιση από τα χρέη (και συνεπώς το τέλος της επώδυνης διαδικασίας απομόχλευσης) θα οδηγήσει στο δρόμο για την επιστροφή σε ρυθμούς ανάπτυξης.

 

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΣΤΩΝ

Η διαγραφή περισσοτέρων των 6 τρις ευρώ, θα έχει βέβαια μεγάλη επίπτωση στους δανειστές.

Οι τράπεζες θα πρέπει να καταγράψουν την έκθεσή τους στους διάφορους τομείς και χώρες της ευρωζώνης επί τη βάσει των ενεργειών που απαιτούνται να αναληφθούν εκ μέρους τους ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του 60% για κάθε κατηγορία χρέους.

Παράδειγμα: μια τράπεζα με έκθεση σε Γερμανικά κρατικά ομόλογα θα πρέπει να διαγράψει 18% – υπολογίζεται με βάση το exhibit 2 ως το τρέχον δημόσιο χρέος της Γερμανίας που είναι 73% του ΑΕΠ, μείον το ποσοστό στόχο του 60%, αναγόμενο σε ποσοστό του τρέχοντος χρέους- ενώ μια άλλη τράπεζα με έκθεση στον Πορτογαλικό επιχειρηματικό κλάδο (corporatesector) 57%.

Σαν αποτέλεσμα της πρακτικής αυτής, εφόσον ακολουθηθεί από τις κυβερνήσεις, θα είναι η αδυναμία πολλών τραπεζών να αποφύγουν τη χρεωκοπία, αφού οι ζημιές τους από τις διαγραφές θα υπερβούν τα ίδια κεφάλιά τους και θα «γυρίσουν» σε αρνητικές καθαρές θέσεις, με συνέπεια την ανάγκη να προχωρήσουν σε ανακεφαλαιοποιήσεις (το βλέπουμε ήδη στην Ελλάδα και τη Κύπρο). Οι τράπεζες αυτές θα περάσουν στα χέρια των κυβερνήσεων – μέσω ΤΧΣ – και θα πρέπει αυτές να αναλάβουν την συνολική αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος των χωρών πριν προχωρήσουν σε νέα ιδιωτικοποίηση (πώληση).

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

Η προσπάθεια τακτοποίησης των χρεών στην ευρωζώνη, απαιτεί βεβαίως χρηματοδότηση και η εξεύρεση του τρόπου που θα επιτευχθεί είναι ένα πολύ απαιτητικό και αποθαρρυντικό έργο. Για να χρηματοδοτηθεί ελεγχόμενα η ρύθμιση του χρέους, θα πρέπει οι πολιτικοί να καταλήξουν στην απαραίτητη φορολόγηση του συσσωρευμένου πλούτου του ιδιωτικού τομέα. Για πολλούς πολιτικούς η προσέγγιση αυτή αποτελεί το δικαιότερο τρόπο επίλυσης του προβλήματος χρηματοδότησης. Με τη φορολόγηση του ιδιωτικού πλούτου θα αναγνωρισθεί ένα αδιαφιλονίκητο γεγονός: το γεγονός ότι οι επενδύσεις αυτές (καταθέσεις) δεν αξίζουν όσα νομίζουν οι ιδιοκτήτες τους, απλά γιατί οι οφειλέτες (κυβερνήσεις, νοικοκυριά και επιχειρήσεις) δεν μπορούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους.

Για τις περισσότερες χώρες η συντεταγμένη ρύθμιση του χρέους θα απαιτήσει 11%-30% «κούρεμα». Μόνο για τις Ελλάδα, Ισπανία και Πορτογαλία θα απαιτηθεί υψηλότερο ποσοστό κουρέματος ιδιωτικών καταθέσεων.

Για να γίνει κοινωνικά αποδεκτό το μοίρασμα αυτού του βάρους της φορολόγησης των καταθέσεων από τους πολίτες, οι πολιτικοί θα πρέπει να αποφασίσουν το ύψος ποσού κάτω του οποίου ΔΕΝ θα επιβληθεί φόρος/δέσμευση/παρακράτηση. Αυτό μπορεί να είναι π.χ. τα 100.000 ευρώ. Δεδομένου δε ότι ο φόρος αυτός θα επιβληθεί άπαξ ως μοναδική διόρθωση των τωρινών επιπέδων χρέους, θα πρέπει οι πολιτικοί να τον εξισορροπήσουν με την απάλειψη φόρων εισοδήματος και μείωση της φορολόγησης κερδών.

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

Επιπλέον του φόρου καταθέσεων, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εφαρμόσουν πρόσθετο φόρο ακίνητης περιουσίας για να «κλειδώσουν» τη συμμετοχή και των ιδιοκτητών ακινήτων στη συνολική ρύθμιση χρέους.

ΑΝΑΓΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΔΟΜΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ

Το πρόγραμμα που περιγράψαμε δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί δημοφιλές, παρά το γεγονός ότι η φορολόγηση των πλουσιότερων ακούγεται αρκετά φιλο-λαϊκή. Οπωσδήποτε, η απομείωση του χρέους από μόνη της δεν φθάνει για να σταθεροποιηθεί η ευρωζώνη. Πρέπει να συνοδευθεί και από μια σειρά πρόσθετων μέτρων, όπως:

• Ξεκάθαρη δέσμευση των κυβερνήσεων να αποδεχθούν και τηρήσουν το «ταβάνι» του 60% του χρέους έναντι του ΑΕΠ και περιορίζοντας τα ελλείμματα σε ποσοστά κάτω του 3% , πιέζοντας ακόμη και για συνταγματικές τροποποιήσεις με κύριο μοχλό τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα επιβάλλουν τη συμμόρφωση προς τη κατεύθυνση αυτή.

• Η χρηματοδότηση όλων των ευρωπαϊκών δημοσίων χρεών θα γίνει με Ευρω-ομόλογα. Οι κυβερνήσεις θα δανείζονται μόνο μέσω του EFSF (ΕΤΧΣ), τηρώντας τον κανόνα του 60%.

• Καθιέρωση μηχανισμών ελέγχου της αύξησης του ιδιωτικού χρέους ώστε να πάψει η εμφάνιση φαινομένων «φούσκας».

• Δέσμευση των κυβερνήσεων για επιβολή μέτρων περιορισμού των κοινωνικών παροχών (!) και ταυτόχρονα επέκτασης του χρόνου συνταξιοδοτικού δικαιώματος (!!). Εάν αποτύχουν στα μέτρα αυτά, τότε, είναι μονόδρομος η επιβολή πρόσθετης φορολόγησης.

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΧΩΡΕΣ

Τα μέτρα αυτά θα βοηθούσαν να αποφευχθεί στο μέλλον η κρίση χρέους στην ευρωζώνη αλλά δεν είναι αρκετά για την εξισορρόπηση και των εμπορικών ισοζυγίων/ροών. Χωρίς δυνατότητα υποτίμησης των νομισμάτων τους, χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα, αλλά και η Ιταλία και Γαλλία, δεν μπορούν να ξαναγίνουν εύκολα ανταγωνιστικές. Τόσο η μείωση των μισθών όσο και αυξανόμενη ανεργία είναι εργαλεία που επιφέρουν εσωτερική υποτίμηση, αλλά κρατούν επί μακρόν. Για τη διευκόλυνση των τροποποιητικών μέτρων θα απαιτείτο πολιτική που θα συνδυάζει υψηλότερο πληθωρισμό, οικονομική συνεργασία (επιτρέποντας στους μισθούς της Γερμανίας να αυξηθούν ταχύτερα απ’ ότι στις χώρες της περιφέρειας), και τη θέσπιση / δημιουργία κοινής δημοσιονομικής προσέγγισης, διευκολύνοντας έτσι τις ροές από τις ισχυρότερες στις πιο αδύναμες οικονομικές ζώνες. Η Γερμανία θα χρειασθεί να υποκινήσει τοπικά τη κατανάλωση και να αποθαρρύνει τη τάση αποταμιεύσεων/καταθέσεων.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ

Άλλα ενδεχόμενα? Εκτός βέβαια από την εμφάνιση μιας νέας κρίσης, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα μείνουν να εξετάζουν τη πιθανότητα διάλυσης της ευρωζώνης, με εθνικά νομίσματα ή περιφερειών με κοινό νόμισμα. Είναι βέβαια πολύ πιθανό να επέλθει μια χαώδης κατάσταση τότε, αφού τα ενδεχόμενα αυτά δεν επιλύουν τη κρίση αυτή καθεαυτή. Οπωσδήποτε όμως αποτελούν επιλογή για τη περίοδο μετά την αναδιάρθρωση χρέους από τη στιγμή που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί η οικονομική ένωση και συνεργασία αλλά ούτε και η κοινή δημοσιονομική προσέγγιση. Η διαχείριση του μηχανισμού ισοτιμιών που υλοποιήθηκε κατά τη περίοδο ύπαρξης της Κοινής Ευρωπαϊκής Νομισματικής Μονάδας (ECU) και μέχρι της εισαγωγής του ευρώ, διευκόλυνε με επιτυχία τη φάση της προσαρμογής και των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας.

ΑΚ

ΠΗΓΗ  BACK TO MESOPOTAMIA?, Collateral Damage, The Looming Threat of Debt Restructuring, The Boston Consulting Group BCG, David Rhodes and David Shelter, September 2011