Διδάγματα από την Ιστορία και το Μύθο [#46]

Η Ωραία Ελένη και η Πηνελόπη, ήσαν ξαδέρφες, πρώτου βαθμού. Πατρίδα τους η σεπτή Λακεδαίμονα. Κόρες Δωριέων. Κατάγονταν από την ένδοξη γενιά του Περσέα. Πατέρας της Ωραίας Ελένης, θνητός πατέρας, ήταν ο Τυνδάρεως. Πατέρας της Σεπτής Πηνελόπης, ήταν ο Ικάριος. Ο Ικάριος και ο Τυνδάρεως ήταν γιοι του Περιήρους και της Γοργωφόνης, κόρης του ιδρυτή της ένδοξης πόλης των Μυκηνών: Περσέα, του φονιά της Μέδουσας. Παρά τη βιολογική τους συγγένεια η Παράδοση, η Ομηρική, Μυθική Παράδοση αναδεικνύει πως είχαν εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες.

Η Πηνελόπη είναι το Σύμβολο της συζυγικής Πίστης και αγάπης, ενώ η Ωραία Ελένη είναι το κατ’ εξοχήν σύμβολο της Απιστίας. Ενώ, η Πηνελόπη, καρτερεί υπομονετικά και προσδοκά την Επιστροφή του Οδυσσέα, η Ελένη, είναι εκείνη που αναίτια εγκαταλείπει τον άνδρα και το σπίτι της. Και είναι τέτοια η ροπή της ψυχής της προς τον Έρωτα που ακόμα και τον Πάρι, εν τέλει τον εγκαταλείπει για έναν άλλο Τρώα πρίγκιπα, το Δηίφοβο.

Η Ωραία Ελένη, μικρή παιδούλα σαν ήταν, δώδεκα χρονών, έπεσε θύμα απαγωγής του Θησέα. Ο μεγάλος Ήρωας των Ιώνων, ο Θησέας, με τη συνεργία του επιστήθιου φίλου του, τον Πειρίθους, άρπαξαν την Ελένη από το ναό της Αρτέμιδος της Σπάρτης. Υπάρχει μάλιστα, μύθος που θέλει να μένει έγκυος από το Θησέα και να γεννά μια κόρη: την Ιφιγένεια, την οποία υιοθέτησε, η αδερφή της Ωραίας Ελένης, η Κλυταιμνήστρα. Οι Διόσκουροι, τα αδέρφια της: Κάστωρ και Πολυδεύκης, οργάνωσαν εκστρατεία. Με πολλούς Σπαρτιάτες επιτέθηκαν στην Αττική όπου πίστευαν πως έχει καταφύγει ο Θησέας μαζί με την Ωραία Ελένη. Εκείνος όμως, είχε αφήσει την Ωραία Ελένη, στην Τροιζήνα, στο παλάτι της μητέρας του, της Αίθρας. Και η νικηφόρα εκστρατεία των Διόσκουρων Διδύμων, αιτία έγινε να εξορίσουν το Θησέα οι Αθηναίοι και κείνος να καταφύγει στη Σκύρο όπου βρήκε θάνατο με τρόπο δολερό και θάφτηκε δίχως τιμές. Η πολεμική επιχείρηση αυτή των Διδύμων θεωρήθηκε εκπλήρωση του χρησμού που είχε δωθεί σα γεννήθηκε η όμορφη κόρη της Λήδας, πως θα ξεσπάσει μεγάλος πόλεμος για χάρη της.

Όμως, δεν ήταν παρά οιωνός του μεγάλου πολέμου που θα ακολουθούσε: Της Εκστρατείας των Αχαιών στα παράλια της Τροίας. Όταν ο θνητός πατέρας της, Τυνδάρεως, για να παντρέψει την Ωραία Ελένη, διοργάνωσε Αγώνες στη Σπάρτη, μαζεύτηκαν όλοι οι Μυκηναίοι Πρίγκηπες και Βασιλιάδες για να πάρουν ως γυναίκα, την ομορφότερη που είχε υπάρξει πάνω στη Γη. Κρουσταλοβράχιονη, καλλιπλόκαμη και πανώρια. Και τότε, ήταν που ο Τυνδάρεως φοβήθηκε μήπως ξεσπάσει ο μεγάλος πόλεμος που οι μάντεις είχαν προφητεύσει. Ανάμεσα στους πρίγκιπες του Μυκηναϊκού Κόσμου που είχαν καταφτάσει στη Λακεδαίμονα ήταν και ο Οδυσσέας. Ο Οδυσσέας όμως, δεν είχε πάει για την Ωραία Ελένη αλλά για την Πηνελόπη, που φημιζόταν όχι για την ομορφιά της αλλά για τη σύνεσή της. Πολύστροφος ως ήταν, είχε καταλάβει πως ήταν πολύ εύκολο η συγκέντρωση τόσων περήφανων ανδρών για το χέρι της πιο όμορφης πριγκίπισσας να μετατραπεί σε πυρκαγιά πολέμου και τούτο να φοβίζει την οικογένεια της όμορφης κόρης και να δημιουργεί εμπόδια και καθυστέρηση στην επιλογή, χρονοτριβή που μπορούσε να αποβεί μοιραία. Είχε μηχανευτεί τον τρόπο που θα αποφευχθεί κάποια ενδεχόμενη σύρραξη, συμπλοκή ή διαμάχη και προσφέρθηκε να βοηθήσει τον Τυνδάρεω εάν και κείνος μεσολαβούσε να πάρει ως γυναίκα του, την Πηνελόπη, που ήταν πριγκίπισσα των Αμυκλών. Πράγματι, ο Τυνδάρεως συμφώνησε και ο Οδυσσέας οργάνωσε μεγάλη θυσία. Συγκέντρωσε όλους τους επίδοξους μνηστήρες και τους έβαλε να ορκιστούν στα κρέατα ενός ταύρου (ή αρσενικού αλόγου) πως θα σεβαστούν την επιλογή της Ωραίας Ελένης και δε θα σηκώσει κανείς τα όπλα εναντίον του αντρός της για να τη διεκδικήσει και πως εάν ο άντρας της, βρεθεί ποτέ σε κίνδυνο όλοι θα συνδράμουν να τον βοηθήσουν. Και ήταν ο όρκος εκείνος, ο όρκος που “έδεσε” τους Αχαιούς και επικαλέστηκε ο αδερφός του Μενέλαου, ο Αγαμέμνονας για να τους καλέσει και να πολεμήσουν τους Τρώες.

Αφού, ο Οδυσσέας με τόσο πετυχημένο τρόπο κατόρθωσε όχι μόνο να μην ξεσπάσει σύγκρουση ανάμεσα στους φιλοπόλεμους και περήφανους Μυκηναίους αλλά και να συνάψει όρκο φιλίας μεταξύ τους, ο Τυνδάρεως θαυμάζοντας πέρα από το ανάστημα και την ένδοξη γενιά, το μυαλό του νέου Ήρωα, μεσολάβησε στον αδερφό του, τον Ικάριο για να δώσει την κόρη του, Πηνελόπη, στον Οδυσσέα. Και ενώ, είχε τελεστεί ο γάμος και έγιναν οι απαιτούμενες εορτές και θυσίες, η Πηνελόπη, βρισκόταν στο άρμα του Οδυσσέα, για να πάνε στην Ιθάκη. Ο Ικάριος θέλησε αρχικά να πείσει την κόρη του, να μείνει μαζί με τον άνδρα της στο δικό του παλάτι. Σαν ξεκίνησε το άρμα όμως, ο Ικάριος άρχισε να τρέχει ξοπίσω τους και να παρακαλεί με κλάμματα την κόρη του, να μείνει μαζί του…Ο Οδυσσέας, σαν αντιλήφθηκε τη δύσκολη θέση στην οποία έφερε την Πηνελόπη το φέρσιμο του πατέρα της, σταματάει το άρμα. Και λέει στην Πηνελόπη να επιλέξει. Εκείνη, τότε, επειδή είχε ερωτευθεί τον Οδυσσέα, ήθελε να τον ακολουθήσει αλλά δεν ήθελε επίσης να στενοχωρήσει και τον πατέρα της. Κάλυψε τότε το πρόσωπο της με το πέπλο της για να κρύψει την ντροπή της και στο σημείο εκείνο έστησε ο Ικάριος, Μνημείο υπέρ της θεάς Αιδούς, της θεραπαινίδας της Θεάς Αθηνάς για να υμνήσει την Αρετή της Κόρης του.

Αντίθετα, Μνημείο της Ωραίας Ελένης είναι μονάχα οι στάχτες της Τροίας και το αίμα που χύθηκε σα σπονδή στη θεά του Έρωτα. Και ενώ η Ωραία Ελένη, παρασέρνεται από τον έρωτά της για ένα νεαρό, τον όμορφο Πάρι, η Πηνελόπη, παραμένει Πιστή στον Οδυσσέα για είκοσι ολάκερα χρόνια ακόμα και όταν όλοι θεωρούν πως είτε έχει πεθάνει είτε βρίσκεται σε άλλους τόπους και δεν πρόκειται να γυρίσει και πως έχει ξεχάσει την Πατρίδα του και την Οικογένεια του. Δηλαδή, η Ελένη ξεμυαλίζεται και παρασύρεται το λογικό της από τα λόγια ενός και μόνο άμυαλου αγοριού. Ενώ, η Πηνελόπη φρόνιμη και πολύστροφη όπως ο άντρας της, δεν επηρρεάζεται ούτε στο ελάχιστον από τις γνώμες των πολλών αλλά ούτε από το φαινομενικά “σωστό”.

Η Κόρη της Λήδας αμέσως όταν ο Μενέλαος φεύγει από το παλάτι για να ταξιδέψει στην Κρήτη ώστε να φέρει τα οστά δύο γενναίων πολεμιστών Σπαρτιατών, χωρίς αιδώ, εγκαταλείπει την οικογένεια της, την κόρη της και αρπάζει μαζί με τον εραστή της τους θησαυρούς του ανακτόρου. Αντίθετα, η Πηνελόπη, αποκρούει πλήθος όμορφων και πλούσιων νεαρών. Εφευρίσκει πλήθος δικαιολογιών για να τους κρατήσει μακριά από το παλάτι και να διώξει μακριά την ιδέα του γάμου. Προσπαθεί να τους αποθαρρύνει λέγοντάς τους πως πρέπει πρώτα να υφάνει το νεκρικό σάββανο του ένδοξου Αργοναύτη και πατέρα του Οδυσσέα, Λαέρτη. Το πρωί το υφαίνει στον αργαλειό και το βράδυ το καταστρέφει. Μα, κάποια δούλα της, που είχε συνάψει ερωτικούς δεσμούς με κάποιον από τους μνηστήρες, αποκάλυψε το μυστικό της.

Μιλά ο πιο κακός και “πρώτος” στους Μνηστήρες ο Αντίνοος προσπαθώντας να στρέψει τον Τηλέμαχο εναντίον της μητέρας του και να την πείσει να παντρευτεί άμεσα ώστε να γλυτώσει την περιουσία του που την κατασπάρασε το πλήθος των μνηστήρων και των παραγιών τους που δεν έφευγαν από το παλάτι για να πιέζουν την Πηνελόπη ακόμα περισσότερο.

Όταν πάλι η Πηνελόπη κατόπιν θείας έμπνευσης και προτροπής από το γέρο-ζητιάνο που έχει καταφτάσει εκείνες τις άγιες ημέρες στο παλάτι αποφασίζει να οργανώσει το αγώνισμα με το τόξο, πηγαίνει στο δωμάτιο που φύλαγε όλους τους θησαυρούς του Οδυσσέα μαζί και το σπουδαίο τόξο με τις υπέροχες σαΐτες τις οποίες ο Οδυσσέας, όπως λέγει ο Όμηρος ποτέ δεν έπαιρνε μαζί του όταν πολέμαγε έξω από την Ιθάκη.

Δηλαδή, ενώ η Ωραία Ελένη αρπάζει και την τιμή και τους θησαυρούς με τους οποίους μπορούσε ο Μενέλαος να οργανώσει πιο εύκολα πόλεμο για να τη φέρει πίσω, η Πηνελόπη, φροντίζει όσο μπορεί τα όπλα του άντρα της και τα φυλάει σε κρυψώνες μυστικές, μακριά από τα μάτια και τις ανομίες των φθονερών μνηστήρων. Περιμένει και ελπίζει την Ώρα του Ερχομού και της Εκδίκησης του Ήρωα. Και ενώ, η Ωραία Ελένη γίνεται αφορμή για πόλεμο μεγάλο που ξεθεμελιώνει την Τροία και συμφορές και δεινά σε πολλές οικογένειες προκάλεσε και το χαμό πολλών σπουδαίων ανδρών και τη γέννα πολλών τραγωδιών, η Πηνελόπη είναι το άτομο στο οποίο σα βράχος στηρίζεται ολόκληρη η Πατρίδα της. Στην Πηνελόπη, στηρίζεται το αξιακό σύστημα του Μυκηναϊκού Κόσμου. Επειδή παραμένει Πιστή, η Αρχή της Εξουσίας, παραμένει στο Δίκαιο, Πολεμιστή, Ιερουργό, λειτουργό της Αθηνάς, της Θείας Σοφίας και καστρομαχητή τον Οδυσσέα και δεν περνάει στα χέρια άκαπνων, δολοπλόκων, εμπόρων που προσπαθούν να δολοφονήσουν με ενέδρα το νεαρό Τηλέμαχο στη θάλασσα και που όμως δεν παίρνουν τα όπλα να υπερασπιστούν την πατρίδα τους και ούτε κάνουν σπουδαία έργα, παρά μόνο τρέφονται από τα κοπάδια του Οδυσσέα.