Αἰέν ἀριστεύειν καὶ ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων (=πάντοτε να είσαι καλύτερος και πιο πάνω από τους άλλους). Κατά πολλούς η ανωτέρω φράση αποτελεί ανεπιφύλακτα την επιτομή του κώδικα των ηρώων. Πρόκειται για τα λόγια με τα οποία ο Πηλεύς αποχαιρέτησε το γιό του Αχιλλέα, όταν εκείνος ξεκινούσε με τους υπόλοιπους Έλληνες για την Τροία. Οι Ιλιαδικοί ήρωες διέπονται συλλήβδην απ’ το συγκεκριμένο πνεύμα. Ενδεικτική είναι η φράση του βασιλιά Οδυσσέα (Λ408 κεξ.) :“Μόνο οι δειλοί υποχωρούν, ένας που επιθυμεί πολεμική τιμή πρέπει να σταθεί ακλόνητος και να σκοτώσει ή να σκοτωθεί” (μτφρ. Ν. Καζαντζάκη-Ι. Κακριδή). Απ’ την ίδια αντίληψη διαπνέονταν και οι Τρώες, κάτι που αντιλαμβανόμαστε όταν ο Ιππόλοχος χαιρετίζει (ομοίως με τον Πηλέα) το γιό του Γλαύκο, τη στιγμή που φεύγει για να πολεμήσει στο πλευρό του Έκτορα.
Η ανάδειξη γίνεται στο πεδίο της μάχης, όπου ο ήρωας καλείται είτε να χάσει τα πάντα, είτε να κερδίσει την αιώνια δόξα. Δεν πρόκειται για κάτι προσωρινό εφήμερο ή για κενή φιλοδοξία. Ο νικητής αναγνωρίζεται δημόσια ως υπερέχων. Η υπεροχή του θα καθορίσει τη θέση που θα λάβει στο πολεμικό συμβούλιο. Με αυτά τα δεδομένα θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Ιλιαδική τιμή συνίσταται μόνο στη δημόσια αναγνώριση από τους συμπολεμιστές. Ωστόσο, η τιμή που κερδίζει ο ήρωας, τον ακολουθεί και μετά θάνατον. Ο ίδιος ο Αχιλλέας (Ι413) αναφέρει πως αν παραμείνει στην Τροία και πολεμήσει η δόξα του θα είναι αιώνια. Η ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ, η βούληση δηλαδή να μείνει κάποιος ξακουστός (μέσα από ένδοξα κατορθώματα) μετά το θάνατό του, είναι επουσιώδες στοιχείο του χαρακτήρα των ηρώων. Δεν ενυπάρχει στη συνείδηση τους από ματαιοδοξία. Τουναντίον η τιμή φέρνει σε δεύτερη θέση τη θνητότητα του ανθρωπίνου σώματος και αποτελεί ΝΙΚΗ εναντίον του ίδιου του θανάτου. “Ο Δωριεύς Ηρακλής κατακτά τη Νίκη τη «θεά της Νίκης», τον στέφανο που τον καθιστά συμμέτοχο της Ολυμπιακής αφθαρσία.
Το ηρωικό παρελθόν μέσα από το θεόπνευστο έργο της Ιλιάδος καθορίζει την ηρωική στάση ζωής σε όλον τον αρχαίο κόσμο, μέχρι και τους Ελληνιστικούς χρόνους. Χαρακτηριστικό είναι πως και ο μέγιστος των φιλοσόφων, Σωκράτης παρουσιάζεται μέσα απ’το Πλατωνικό έργο “Απολογία Σωκράτους” (28c) να επαινεί τη στάση του Αχιλλέα. Θεωρεί πως ο Ιλιαδικός ήρωας διαφύλαξε την τιμή του. Παρέμεινε στην Τροία προκειμένου να εκδικηθεί το θάνατο του Πατρόκλου, κάτι που στοίχισε στον ίδιο τη ζωή του. Την ίδια τύχη θα έχει και ο Αθηναίος φιλόσοφος, αρνούμενος ν’ αποκηρύξει τη διδασκαλία του.
Ο κύμορος (αυτός που η μοίρα του, τού γράφει να πεθάνει γρήγορα) Αχιλλέας γνωρίζει άριστα τι του επιφυλάσσει το μέλλον. Αν και γιος θεάς, είτε από σπαθί, είτε από γηρατειά θα πεθάνει. Η αθάνατη μητέρα του, Θέτις δεν λησμονεί πως ο γιός της, όσο κι αν ξεχωρίζει απ’ τους υπόλοιπους θνητούς, η ζωή του θα διαρκέσει λιγότερο απ’ τη ζωή των συνηθισμένων ανθρώπων (Α415 κεξ.). Ο θάνατος θερίζει ακόμα και τους πιο γενναίους άνδρες. “Ακόμα και ο Ηρακλής πέθανε” (Σ117). Δύο επιλογές είχαν δοθεί στον πρωταγωνιστή της Ιλιάδος. Η πρώτη ίσως ήταν η πιο εύκολη και πιο «αυτονόητη» για έναν καθημερινό άνθρωπο. Δηλαδή να μην συμμετάσχει στην Τρωική εκστρατεία. Να παραμείνει στη Φθία, όπου θα αποκτούσε παιδιά, εγγόνια και θα πέθαινε ως κοινός θνητός. Η δεύτερη επιλογή ισοδυναμούσε με την χάραξη του ονόματός του στην αιωνιότητα. Και αυτό διότι η συμμετοχή στον ένδοξο πόλεμο του Ιλίου από κοινού με την ανδρεία του, θα του εξασφάλιζαν την υστεροφημία. Το ότι γνώριζε για τον πρόωρο θάνατο και παρόλα αυτά συμμετείχε στον πόλεμο τον καθιστά υπόδειγμα γενναιότητας. Το ότι παρέμεινε για να εκδικηθεί το θάνατο του Πατρόκλου τον καθιστά μνημείο αυτοθυσίας και αφοσίωσης.
Στο ιερό έπος είναι πλήθος τα ονόματα των επιφανών και μη πολεμιστών αλλά και των αρχόντων. Οι δύο Αίαντες, ο Πάνδαρος, ο Μαχάων, ο Νέστωρ, ο Σαρπηδών, ο Φοίνιξ, ο Αινείας, ο Πολυδάμας, ο Αυτομέδων, ο Διομήδης, ο Έλενος, ο Άδρηστος, ο Ιππόλοχος, ο Ιδομενεύς, ο Τεύκρος, ο Μηριόνης, ο Ευρύπυλος είναι πρόσωπα που συναντούμε μεταξύ άλλων ανά τις ραψωδίες. Όλοι τους είναι πολεμιστές και διαφυλάσσουν την τιμή τους. Δεν είναι μόνο κεντρικός ήρωας που αντιπροσωπεύει το ηρωικό πνεύμα. Ο Έκτωρ, το πρωτοπαλίκαρο των Τρώων, που τελικά θα ηττηθεί σε μονομαχία και το σώμα του θα σκυλευτεί απ’τον Αχιλλέα, μένει ακλόνητος ως το τέλος. Στη ραψωδία Ζ (Έκτορος Ανδρομάχης ομιλία) ξεκαθαρίζεται απ’ τον ποιητή η ανδρεία του Τρωαδίτηπρίγκηπα. Παρουσιάζεται αλύγιστος και αποφασισμένος να μονομαχήσει. Εάν αρνηθεί θα απωλέσει την τιμή του όπως αναφέρει στη σύζυγό του Ανδρομάχη. Ο λαός και ο στρατός της Τροίας περιμένουν απο εκείνον να σταθεί αντάξιος του γένους του. Και θα το κάνει πέφτοντας στο πεδίο της μάχης. Όλα αυτά τα πρόσωπα και η ηρωική αντίληψη δοσμένα απ’ τον πρώτο ποιητή-ιστορικό της Φυλής μας (όπως τον αναγνώριζαν ο Ηρόδοτος και Θουκυδίδης).
Πάτροκλος Αντωνίου
Διαβάστε περισσότερα: http://www.xryshaygh.com/index.php/enimerosi/view/h-iliadikh-antilhpsh-peri-timhs-a-meros#ixzz3CtGM6Cx4
