Στην κοινωνική διάσταση της τιμής στην Ιλιάδα, είναι άμεσο επακόλουθο ο τρόπος που είθισται κανείς να συμπεριφέρεται. Όταν επιδιώκει κάποιος την τιμή, επιβάλλεται όπως προαναφέρθηκε, να εξασφαλίζει πως όλοι αποδέχονται τη θέση που του αρμόζει. Απ’την άλλη πλευρά οφείλει και ο ίδιος με τη σειρά του ν’ αναγνωρίζει όσα οφείλει στους υπολοίπους. Κατ’ επέκτασιν η ιεραρχική θέση καθορίζει τον τρόπο συμπεριφοράς. Σε αυτό το πλαίσιο αντιλαμβανόμαστε και τους λόγους της έριδος μεταξύ Αγαμέμνονος και Αχιλλέως. Ο Αγαμέμνων ως αρχιστράτηγος των Αχαιών θεωρεί πως ο Αχιλλέας (κατώτερος στην ιεραρχία) πρέπει να παραδώσει σ’ εκείνον το πολεμικό του λάφυρο, τη Βρισηίδα. Ο Αχιλλέας διαφωνεί και εξοργίζεται (παραλίγο να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα) ,αποχωρεί απ’το συμβούλιο και δεν συμμετέχει στις πολεμικές επιχειρήσεις. Με άλλα λόγια έχουν διαφορετική γνώμη για την τιμή που τους αναλογεί.
Η προβλεπόμενη συμπεριφορά, όπως περιγράφηκε ανωτέρω δεν αφορά αποκλειστικά τους ανθρώπους αλλά και τους θεούς. Είναι επιβεβλημένο να προσφέρονται στους θεούς οι απαραίτητες τιμές μέσω των θυσιών. Ο ίδιος ο Ζεύς επαινεί τον Οδυσσέα και τον Έκτορα σχετικά με την επιμέλεια που επιδεικνύουν σε αυτό το ζήτημα (Χ169-172). Η μη διασφάλιση των προσφορών ή ακόμα χειρότερα η προσβολή των θεών επιφέρουν δεινά. Η ενδεδειγμένη συμπεριφορά προστατεύεται από κάποια θεότητα είτε άμεσα είτε έμμεσα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο Αγαμέμνων μη δεχόμενος τα λύτρα του Χρύση (ιερέα του Απόλλωνος) για την απελευθέρωση της κόρης του, προσβάλλει τον ίδιο το Φοίβο. Γι’ αυτό το λόγο και θα υπάρξει λοιμός στο στρατόπεδο των Αχαιών. Με βάση τον ίδιο κώδικα συμπεριφοράς ο Αχιλλέας καλείται απ’το Φοίνικα να μην προσβάλλει τις Λιτές (Ι510-512) . Όταν οι Τρώες παραβαίνουν την ένορκη ανακωχή η πράξη αυτή θεωρείται απ’τον Αγαμέμνονα προσβολή απέναντι στο Δία (Δ157-168).
Στο τελευταίο επίπεδο έχουμε τα καθήκοντα προς την κοινότητα. Ο άξιος τιμής Ομηρικός άνδρας οφείλει να μάχεται με αυταπάρνηση πλάι στους συμπολεμιστές του. Υποχρεούται να υπερασπίζει την οικογένειά του και τη χώρα. Ο Νέστωρ (Ο 659-666) απευθύνει έκκληση στους στρατιώτες να θυμηθούν τις γυναίκες, τα παιδιά τους, την περιουσία και τους γονείς τους ώστε να σταθούν ακλόνητοι στο πεδίο της μάχης. Η θλίψη και σεβασμός για τον νεκρό πολεμιστή αποτελούν επαναλαμβανόμενα μοτίβα στην Ιλιάδα. Όχι τόσο από άποψη απεικόνισης της φρίκης του πολέμου άλλα από ανάγκη να εκφραστεί το μεγαλοπρεπές καθήκον της θυσίας για την πατρίδα.
Ο πόλεμος (πατήρ πάντων κατά τον Ηράκλειτο) παρουσιάζεται απ’τον ποιητή ως αυθύπαρκτο στοιχείο της κοινωνίας. Συντελείται είτε λόγω της ροπής των ανθρώπων προς τις ένοπλες συγκρούσεις, είτε λόγω της θέλησης των θεών, είτε από συνδυασμό και των δύο παραγόντων. Η ατιμωτική αρπαγή της Ελένης ως πράξη προσβολής και κατάχρησης είναι αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε “casus belli”. Ο πόλεμος είναι αποδεκτός όπως ο θάνατος, η θλίψη, τα βάσανα ή οι φυσικές καταστροφές. Στην Ιλιαδική αντίληψη είναι η στιγμή ν’αναδείξει ο εκάστοτε ήρωας την τιμή του. Από μιά άλλη οπτική γωνία αποτελεί ‘’ευκαιρία’’ για τον νέο που πεθαίνει ένδοξα στο πεδίο της μάχης, ν’ αποφύγει τις ταπεινώσεις που έρχονται με τα γηρατειά (Mark W. Edwards ΟΜΗΡΟΣ, ὁ ποιητής τῆςἸλιάδος)
Η πολεμική σύγκρουση στην Ιλιάδα είναι ολοκληρωτική. Συμμετέχουν και οι ίδιοι οι Ολύμπιοι με το βασιλιά Δία να ευφραίνεται από τις συγκρούσεις, καθήμενος στο θρόνο του. Οι μαχεςθ’ αναδείξουν τους ήρωες και τους ένδοξους νεκρούς. Οι πρώτοι θα μείνουν αλησμόνητοι εις το διηνεκές. Οι δεύτεροι θα καούν στην νεκρική πυρά και κάποιοι μεταξύ αυτών θα υμνηθούν στο έπακρο.
Ο μεγαλύτερος ποιητής της αρχαιότητος και της Φυλής δημιουργεί στις απαρχές της γραφής ένα αριστούργημα βασισμένο στην τιμή. Τόσο την τιμή που απώλεσε ο Μενέλαος με την αρπαγή της γυναίκας του αλλά κυρίως την τιμή του Αχιλλέα που προσεβλήθη όταν ο Αγαμέμνων απαίτησε το γέρας (=πολεμικό λάφυρο) του.
Πάτροκλος Αντωνίου
Διαβάστε περισσότερα: http://www.xryshaygh.com/index.php/enimerosi/view/h-iliadikh-antilhpsh-peri-timhs-b-meros#ixzz3CzRZRAgs