«Κι αυτή ’ναι η θολωτή σπηλιά που πήγαινες κι ο ίδιος και στις Νεράιδες έκανες αρχοντικές θυσίες», ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ραψ. Ν᾿
«Σήκω, σε κρἀζουν οι Ξωθιές που σ’ έμαθαν τραγούδια», ΚΩΣΤΑ ΚΡΥΣΤΑΛΛΗ, «Ο ετοιμοθάνατος βοσκός»
Πολλοί είναι οι αιώνες που χωρίζουν τα Έπη του Ομήρου από τα θαυμάσια ποιήματα του «τραγουδιστή του βουνού και της στάνης», Κώστα Κρυστάλλη. Και στους δυο, όμως, βλέπουμε να αναφέρονται όντα, στα οποία η πίστη στην ύπαρξη τους βρίσκεται στην παράδοση και χάνεται στα βάθη της ομίχλης του χρόνου.
Άλλη μια τρανή απόδειξη της αδιάσπαστης συνέχειας του Ελληνισμού από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Οι Αρχαίοι Έλληνες τους απέδιδαν και θεϊκές Τιμές. Η προηγούμενη από εμάς γενιά δεν είχε χάσει την επαφή μαζί τους. Ο Λαός μας, στους μύθους, στα τραγούδια, στους θρύλους, στα παραμύθια, στις διηγήσεις και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, κάνει αναφορά και σε άλλα ζωντανά όντα. Τους αποδίδουν ιδιότητες ανθρώπινες, τις οποίες άλλοτε μεγεθύνουν και άλλοτε ελαττώνουν. Ορισμένες φορές τους αποδίδουν όψη φοβερή και τερατώδη, με την μορφή τους αυτή να προκαλεί τρόμο. Τις περισσότερες φορές, όμως, έχουν εμφάνιση με μια χάρη και ομορφιά αέρινη και θαυμαστή. Νεράιδες (Νηρηίδες στα αρχαία χρόνια) χορεύουν στα νερά, νάνοι φρουρούν χαμένα αντικείμενα και συχνά αμύθητους θησαυρούς. Δράκοι κατοικούν στις σπηλιές και στα πυκνά δάση. Καλικάντζαροι στα έγκατα της Γης. Οι απλοί λαϊκοί άνθρωποι πίστευαν (μια πίστη, που στις μέρες μας ολοένα και λιγοστεύει, δυστυχώς) ότι πηγές, δέντρα, δάση, βουνά και σπήλαια, φαράγγια και ποτάμια, αλλά και λουλούδια ακόμη, προστατεύονται και συνοδεύονται από Στοιχειά.
Πού οφείλεται, όμως, η έμφυτη λαϊκή πίστη σε αυτά τα όντα; Είναι μια απλή παραίσθηση ή φαντασίωση των ανθρώπων που ζουν κοντά στην φύση, ή μήπως αποτελεί κάτι, το οποίο μπορούν να το συλλάβουν, μερικές φορές, τα ανθρώπινα μάτια; Όπως αναφέραμε και στην αρχή, ο χρόνος που χωρίζει εμάς από την εποχή του Κρυστάλλη, με μια τερατώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας και την φοβερή επιτάχυνση των καιρών, είναι δύσκολο να υπολογιστεί απλά ως μερικές δεκαετίες παραπάνω, αφού οι διαφορές είναι σχεδόν αγεφύρωτες. Ο σημερινός άνθρωπος, τόσο της πόλης όσο και της μεταλλαγμένης και εκσυγχρονισμένης επαρχίας, δεν έχει τίποτα το κοινό με τον χθεσινό άνθρωπο, στις αρχές του 20ου αιώνος, ο οποίος μπορούσε να ζει ακόμη σε άμεση επαφή με την φύση.
Ο σημερινός άνθρωπος έχει μια αίσθηση του τίποτε, και όσο περνάει ο καιρός αλλάζει συνεχώς προς το χειρότερο. Πραγματικά, ο τεχνολογικός πολιτισμός μάς έχει τόσο πολύ αποξενώσει, ο ορθολογισμός έχει περιορίσει και στερεοποιήσει το μυαλό, που δύσκολα μπορούμε να πούμε ότι μπορεί ο σύγχρονος άνθρωπος να έρθει σε επαφή με άλλες διαστάσεις, με άλλες οντότητες. Οποιαδήποτε αναφορά σε τέτοιου είδους συνθήκες και πλάσματα αντιμετωπίζεται περίπου ως παράνοια. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι το επίθετο “αλαφροΐσκιωτος”, το οποίο αποδίδεται σ’ αυτούς που λένε ότι βλέπουν, διαισθάνονται, ακούν, περιγράφουν τέτοια όντα, θεωρείται συνώνυμο με την λέξη “τρελός”. Η στενή έννοια της λογικής προσγειώνει, δένει, περιορίζει τον άνθρωπο στην υλική θεώρηση των πραγμάτων.
Θα μπορούσαμε, όμως, να αναφέρουμε χιλιάδες λαϊκές δοξασίες σχετικά με τις νεράιδες της Ελληνικής υπαίθρου. Υπήρχε η πεποίθηση ότι εμφανίζονταν τα μεσημέρια στα ποτάμια, με άσχημα αποτελέσματα για όποιον τις αντίκριζε τότε, αλλά από την άλλη μάθαιναν τραγούδια, χορούς και πολλές φορές μουσικά όργανα στους βοσκούς. Οι χοροί των νεράιδων είναι θαυμάσιοι και στήνονται στις όχθες βαθέων ποταμιών, στα φαράγγια και στις ακροποταμιές. Οι νάνοι, πάλι, αναφέρονται σε όλα τα παραμύθια του κόσμου. Παράξενοι, άλλοτε με παιδική αλλά κυρίως με γέρικη εμφάνιση, με μακριά γένια, με κωνικούς σκούφους και με εύθυμα χαρακτηριστικά, συνήθως. Δίνουν την βοήθειά τους σε όσους την έχουν ανάγκη, ιδίως στα παιδιά, που χάνονται στα δάση. Οι νάνοι και γενικότερα τα ξωτικά θεωρούνται οι φύλακες- άγγελοι των παιδιών στις λαϊκές παραδόσεις.
Στην αρχαία παράδοση η ποικιλία και οι αναφορές πολλαπλασιάζονται. Διαφορετικά, ωραιότερα ή φοβερότερα, όντα στολίζουν τις περιγραφές τους. Ο Όμηρος και ο Ησίοδος, από τους αρχαίους ποιητές, αναφέρουν συνεχώς τις Νύμφες, τις Νεράιδες, τους Τρίτωνες, τις Γοργόνες, όντα των βουνών και των θαλασσών, των λιμνών και των κάμπων. Οι Ήρωες στις περιπέτειες τους συναντιούνται και προστατεύονται ή συμπλέκονται σε μάχες με αυτά τα όντα. Η μυθολογία τα αναφέρει στις περισσότερες αφηγήσεις της και τους αποδίδει ιδιότητες ανάλογες με αυτές των Στοιχειών της Φύσης. Κινούνται, πετούν, κολυμπούν με μεγάλη ταχύτητα, χάνονται και επανεμφανίζονται, μεταμορφώνονται και αλλάζουν όψη αστραπιαία ή μεταμορφώνουν όποιον τα αντικρίσει. Τον κάνουν, δηλαδή, κατά κάποιον τρόπο να συμμετέχει στις ιδιότητές τους. Στους ναυτικούς είναι πασίγνωστος ο μύθος της Γοργόνας, η οποία ρωτά εναγωνίως αν ζει ο Βασιληάς Αλέξανδρος.
Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε πολλές ακόμη ανάλογες περιπτώσεις. Στις ξένες μυθοπλασίες υπάρχουν αναφορές σε παρόμοια φαινόμενα και περιστατικά, τα οποία αντιστοιχούν σε μια υπερβατική και αόρατη πραγματικότητα. Θα μπορούσε, βεβαίως, κάποιος να αναρωτηθεί ως προς το νόημα αυτών των αναφορών. Είναι, άραγε, ικανές να στρέψουν τα μάτια του σύγχρονου ανθρώπου, με την ελπίδα ότι θα μπορέσει να αντικρίσει την ομορφιά των Νυμφών, να ακούσει τα τραγούδια και να δει τους χορούς των Νεράιδων ή θα βρει τους θησαυρούς, που κρύβουν οι Νάνοι στα σπλάχνα της Γης, οδηγημένος από αυτούς;
Σήμερα, τα βουνά καίγονται ή καταστρέφονται από την παράνομη υλοτομία, οι θάλασσες είναι σκεπασμένες με πετρέλαιο, οι ποταμοί είναι μολυσμένοι και γενικά η Φύση δέχεται άγρια επίθεση, καθώς προκαλείται να υπηρετήσει το σύγχρονο καταναλωτικό πρότυπο. Σ’ αυτόν τον σύγχρονο κόσμο δεν υπάρχει χώρος ούτε για τις προστάτιδες των λιμνών, ούτε για νάνους στα παραμύθια των παιδιών. Την θέση τους πήραν οι εκφυλισμένες μορφές της σύγχρονης τέχνης. Δεν μπορεί να υπάρξει χώρος στην λογική μας γι’ αυτά τα πράγματα, αφού «δεν τα βλέπουμε»… Όμως, μια προσεκτική μελέτη του όλου θέματος θα μας έφερνε σε πιο σωστά και εμπεριστατωμένα συμπεράσματα.
Για την Αρχαία Γνώση, ο συγκεκριμένος κόσμος, στον οποίο ζούμε, δεν είναι περισσότερο υπαρκτός από τους κόσμους της φαντασίας, των ονείρων, των οπτασιών και των οραμάτων. Δεν μπορούμε να μιλάμε για ψεύτικη πραγματικότητα και για παραισθήσεις των ανθρώπων, είτε πρόκειται για ενήλικες είτε για μικρά παιδιά, αλλά για οντότητες, οι οποίες είναι πιο λεπτές από τα στοιχεία που μας συνοδεύουν ως υλικός και αισθητός κόσμος. Οι αρχαίοι γνώστες υποστήριζαν ότι μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με αυτές τις οντότητες μόνο με άλλες λεπτότερες αισθήσεις, αλλά και με την ανάπτυξη αυτών που διαθέτουμε. Σε άλλες διαστάσεις, σε άλλον χώρο που συνυπάρχει με τον δικό μας (όπως σε ένα ποτήρι μπορούν να υπάρχουν ταυτόχρονα νερό, αέρας, άμμος κλπ), άλλες υπάρξεις ζουν, αναπτύσσονται, προστατεύουν και καταστρέφουν, χωρίς εμείς να αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξή τους.
Στην ινδική φιλοσοφία αναφέρονται οι Δέβας -οι Λαμπεροί από το σανσκριτικό Dive, που σημαίνει “λάμπω”- οι οποίοι θεωρούνται όντα με παράλληλο δρόμο εξέλιξης με αυτόν, που διανύουν οι άνθρωποι. Αυτοί οι Δέβας είναι χωρισμένοι σε τάξεις μέσα σε όλα τα στοιχεία: Γη, Νερό, Αέρα και Φωτιά. Αυτή η παράλληλη γραμμή εξέλιξης βασίζεται σε μια γεωμετρική δομή, η οποία βασίζεται στον κώνο. Οι κωνικοί σκούφοι των νάνων και των μάγων (οι Μέρλιν της Δυτικής Παράδοσης), αυτοί που εμείς θυμόμαστε στις Απόκριες, δεν είναι καθόλου τυχαίοι. Οι γεωμετρικές μορφές παίζουν σπουδαίο ρόλο στην διοχέτευση ορισμένων ενεργειών, με τις έρευνες των επιστημόνων πάνω στις πυραμιδικές κατασκευές να τους έχουν αφήσει κατάπληκτους. Αυτοί οι Δέβας, πνεύματα της Φύσης και ταυτόχρονα όντα, που διοικούν πολλές εκδηλώσεις της, είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτοί στον κοινό άνθρωπο. Όμως, όπως όλες οι υπάρξεις της Δημιουργίας, χωρίζονται σε τάξεις και καθώς η ταξινόμηση κατεβαίνει, γίνεται πιο εύκολα κατανοητή η επίδρασή τους, με αποτέλεσμα να καθίσταται κατορθωτό το να μπορούμε να τα αντιληφθούμε.
Τα όντα της Φωτιάς γίνονται αντιληπτά πολύ δύσκολα, αφού τα περισσότερα είναι λεπτά και δεν εμφανίζονται σχεδόν καθόλου στα μάτια των ανθρώπων. Τα όντα του Αέρα, συνώνυμα της ταχύτητας και της γρήγορης εναλλαγής, είναι και αυτά λεπτά και δυσπρόσιτα. Αλλά αυτά, τα οποία βρίσκονται στο Νερό και στην Γη είναι πιο κοντά στους ανθρώπους, αφού αποτελούν τα δύο στοιχεία που μας είναι προσιτά.
Δεν υπάρχει Λαός προϊστορικός ή αρχαίος, που να μην τα αναφέρει, να μην τα έχει περιγράψει και ορισμένες φορές να μην τα έχει θεοποιήσει. Μερικές φορές, μάλιστα, όταν η πίστη σε ανώτερες οντότητες εκφυλιζόταν, αναπτυσσόταν παράλληλα πίστη στα διάφορα Στοιχειά. Η συγκριτική μελέτη ανάμεσα στις διαφορετικές παραδόσεις δείχνει ότι οι εξηγήσεις και οι περιγραφές των διαφόρων Λαών έχουν τόσα πολλά κοινά στοιχεία, ώστε να θεωρείται αδύνατον να είναι προϊόντα απλών φαντασιών ή καρπός της τύχης. Λαοί, οι οποίοι δεν βρίσκονται κοντά, τόσο γεωγραφικά όσο και χρονικά, όπως οι Έλληνες, οι Σκανδιναβοί, οι Ιάπωνες, οι Μάγια του Μεξικού κλπ., τα αναφέρουν. Τα βουνά, τα δάση, τα σύννεφα, τα ρυάκια, οι πηγές, οι θάλασσες είναι γεμάτα από τα τόσο μεγάλης ποικιλίας αυτά όντα. Στήνουν τους χορούς τους σε όλα τα σημεία του πλανήτη, αλλά κυρίως μακριά από τους χώρους των ανθρώπων. Άλλοτε οδηγούν θύελλες, καταιγίδες και τρικυμίες. Στις πιο μακρινές εποχές της ανθρωπότητας, τις οποίες όλο και πιο νοσταλγικά ατενίζουμε μέσα στον ρομαντισμό των αναμνήσεών μας, η πίστη σε αυτά τα όντα μεταδιδόταν από την τρυφερή παιδική ηλικία. Μέσα από τα παραμύθια παρουσιάζονταν, με όμορφο και διδακτικό τρόπο, οι καλές και οι κακές επιδράσεις τους, η ωραιότητα και η συνύπαρξή τους με τον άνθρωπο. Στα προστατευτικά στοιχειά έδιναν τροφή και προστασία οι άνθρωποι με την κατάλληλη συμπεριφορά τους και αυτοί. Πίστευαν ότι βουνά, δέντρα και σπήλαια προστατεύονταν από αυτά. Επίσης, ήξεραν και τρόπους να τα απομακρύνουν για να αποφεύγουν τις άσχημες επιρροές τους, καθώς και οτιδήποτε έπρεπε να αποφεύγουν στην καθημερινή τους ζωή, για να μην δεχτούν καμία κακή επίδραση, η οποία θα οφειλόταν στην ύπαρξη κάποιου τέτοιου όντος.
Μερικές από αυτές τις γνώσεις έμειναν με την μορφή “γοητειών”-γητειές των γητευτών της επαρχίας, καθώς και τα “δεσίματα” και τα “λυσίματα” στοιχείων, ζώων και ενίοτε ανθρώπων, που αποτελούν μαγικές επικλήσεις, συνοδευόμενες με στοιχεία πρακτικής με ανάλογα ευμενή ή δυσμενή αποτελέσματα και σώζονται από στόμα σε στόμα, χωρίς να γνωρίζει κανείς την αρχική τους προέλευση. Αναφέραμε προηγουμένως τους κωνικούς σκούφους των νάνων, καθώς και αυτούς που φορούν τις Απόκριες. Αλλά μήπως το λιβάνι, που χρησιμοποιούν σήμερα οι άνθρωποι, δεν είναι κι αυτό ένα μέσο καθαρμού της ατμόσφαιρας στις εκκλησίες και τα σπίτια; Ακόμη, αυτά τα όντα δεν μένουν ανεπηρέαστα από τα χρώματα και τους ήχους. Αυτές οι γνώσεις, όμως, έχουν χαθεί και μόνο κατά τύχη έχει παρατηρηθεί ότι όταν παίζει μουσική και χορεύουν οι άνθρωποι, δεν χορεύουν μόνοι τους. Μέσα στην εορταστική ατμόσφαιρα, την οποία δημιουργεί μια χαρούμενη μουσική, στροβιλίζονται και άλλα όντα. Οι πρόγονοί μας ζούσαν κυριολεκτικά μέσα στην Φύση, μιλούσαν και άκουγαν, παρακαλούσαν, αποζητούσαν και απέφευγαν (ανάλογα με την περίπτωση) αυτά τα όντα. Μόνον η γνήσια επαφή με το φυσικό περιβάλλον μπορούσε να τους συνδέσει μαζί τους.
Σήμερα, όμως, η ανθρώπινη λατρεία στην τεχνολογική πρόοδο και την ανάπτυξη των πάσης φύσεως μηχανών έχει αντικαταστήσει αυτή την αγνή αντίληψη. Οι δυνατότητες της ταχύτητας, το άγχος και η βαβούρα των πόλεων, ο ασυναίσθητος αυτοματισμός, η παραμορφωμένη λογική, το ψέμα και η δυσπιστία του σύγχρονου τρόπου ζωής και του πολιτισμού από άσφαλτο και πετρέλαιο, δεν έχουν αφήσει τόπο πια για την παραδοχή άλλων υπάρξεων. Για τους προγόνους μας ήταν πιστευτό ότι υπήρχαν, αφού είχαν αυθεντικές μαρτυρίες και εφόσον διατηρούσαν την λεπτότητά τους. Αυτό τους “άνοιγε τα μάτια” και δεν τους “έφραζε τα μάτια”. Πώς, όμως, να δει κάτι τέτοιο ο σημερινός άνθρωπος όταν καλλιεργείται στα μικρά παιδιά, στην πιο τρυφερή τους ηλικία, η πεποίθηση για τους “εχθρούς από το διάστημα” με τις ακτίνες που διαπερνούν τις στολές των αστροναυτών και όταν τα προετοιμάζουν για καταστροφές, οι οποίες δήθεν θα έρθουν από τους εξωγήινους, ενώ στην πραγματικότητα αυτός που τις προετοιμάζει, ολοένα και περισσότερο, με την δράση του ενάντια στην Φύση είναι ο ίδιος ο άνθρωπος; Οι καταστροφές των δασών, των ποταμών και των θαλασσών, η μόλυνση της ατμόσφαιρας, δεν προκαλούν μόνο τις άσχημες συνθήκες για την ανθρώπινη ζωή. Αυτά τα όντα αισθάνονται και ζουν δίπλα μας, δεχόμενα και αυτά δυστυχώς τις άσχημες επιδράσεις μας. Όταν καταστρέφεται ένα δάσος, δεν έχουν πια πού να βρουν καταφύγιο. Όταν μολύνονται οι λίμνες και τα ποτάμια, τα τραγούδια τους μετατρέπονται σε θρήνους.
Έτσι, οι καταστροφές, που ο άνθρωπος προκαλεί με την παράλογη δράση του, δεν περιορίζονται σε αυτά που βλέπουμε. Διαταράσσονται και τα λεπτά επίπεδα της Φύσης, τα ψυχολογικά, τα νοητικά και ακόμη τα πνευματικά. Και αρκετές από τις καταστροφές, που θα ακολουθήσουν, θα οδηγηθούν από αυτά τα όντα, με τον σύγχρονο άνθρωπο να καταλαβαίνει πλέον ότι οι πρόγονοί του είχαν δίκιο όταν μιλούσαν για τα ξωτικά. Γιατί ο όλεθρος αυτού του κόσμου ισοδυναμεί με την απίστευτη καταστροφή και του δικού μας κόσμου. Επειδή, όπως έλεγε στο έργο του “Η ψυχολογία των όχλων” ο Γουσταύος Λεμπόν, «οι παραδόσεις αντιπροσωπεύουν τις ιδέες, τις ανάγκες, τα συναισθήματα του παρελθόντος. Αποτελούν την σύνθεση της Φυλής και μας εξουσιάζουν μ’ όλο το βάρος τους. Οι αληθινοί καθοδηγητές των λαών είναι οι παραδόσεις τους. Δίχως παραδόσεις, δηλαδή δίχως εθνική ψυχή, κανένας πολιτισμός δεν είναι δυνατός».
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ
Διαβάστε περισσότερα στο ενδέκατο τεύχος του περιοδικού “Μαίανδρος” που κυκλοφορεί
Διαβάστε περισσότερα: http://www.xryshaygh.com/enimerosi/view/ta-jwtika-kai-h-laikh-paradosh#ixzz3mT7nuQ5b