Οι «περίοικοι»
Κατώτεροι των ομοίων ήταν οι «περίοικοι», οι οποίοι κατοικούσαν στην Λακωνία πριν από την έλευση των Δωριέων και είχαν κατακτηθεί δίχως να προβάλλουν αντίσταση. Αποτελούσαν μια κοινωνική ομάδα την οποία αποτελούσαν οικογένειες που ζούσαν με κάποια σχετική αυτονομία σε πόλεις ή κώμες, χωρίς ωστόσο να μετέχουν καθόλου ή να έχουν λόγο στον χειρισμό των κρατικών υποθέσεων. Κατοικούσαν σε αυτοδιοικούμενες περιοχές, οι οποίες όμως ελέγχονταν από κάποιον Σπαρτιάτη αρμοστή – διοικητή. Ως εκ τούτου, οι περίοικοι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, ούτε συμμετείχαν στις συνελεύσεις, ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλλουν φόρους, αλλά απολάμβαναν την ατομική τους ελευθερία. Η ενασχόληση τους επικεντρωνόταν κατά κύριο λόγο στις παραγωγικές δραστηριότητες, με τις οποίες οι όμοιοι δεν καταπιάνονταν καθόλου, όπως ήταν τα χειρωνακτικά επαγγέλματα του τεχνίτη, του ξυλουργού, του σιδηρουργού, του γεωργού, του κτηνοτρόφου, του βιοτέχνη, του αλιέα και του εμπόρου.
Επιπροσθέτως, βάσει ιστορικών πηγών, οι περίοικοι παρουσιάζονται ως οι μόνοι που είχαν την δυνατότητα να ταξιδεύουν σε άλλες πόλεις, αν και η οικονομική τους δραστηριότητα υπήρξε περιορισμένη, εξαιτίας της αυστηρής σπαρτιατικής κηδεμονίας. Ακόμη, είχαν το δικαίωμα να θεσπίζουν δικούς τους νόμους, αλλά η σπαρτιατική νομοθεσία υπερίσχυε των πάντων. Ακολουθούσαν τις συμμαχίες των Σπαρτιατών και όπως ήταν φυσικό ο εκάστοτε εχθρός ήταν «κοινός». Αν και συνήθως, συγκριτικά με τους Σπαρτιάτες, υστερούσαν σε μαχητική αξία, καθώς στην πλειοψηφία τους ήταν αγρότες, ήταν υποχρεωμένοι να υπηρετούν στον σπαρτιατικό στρατό ως οπλίτες, συνήθως με βαρύ οπλισμό, ισάξιοι δηλαδή των ομοίων. Συχνά, δε, ανάλογα βέβαια με τις περιστάσεις, συμπλήρωναν τον απαιτούμενο αριθμό των μορών, ενώ φαίνεται πως με την πάροδο των ετών στρατολογούνταν με αυξανόμενους ρυθμούς.
Οι «είλωτες»
Την τελευταία ταξική βαθμίδα της Σπάρτης αποτελούσαν οι «είλωτες», που στην ουσία ήταν γηγενείς κάτοικοι της Μεσσηνίας και της Λακωνίας. Η λέξη ετυμολογικά προέρχεται από τον αόριστο του ρήματος «αιρέω» (είλον), που σημαίνει κυριεύω και κατ’ επέκταση αιχμαλωτίζω. Δεν είχαν την έννοια του τυπικού δούλου, όπως στην Αθήνα και γενικότερα στην υπόλοιπη αρχαία Ελλάδα, καθώς η μορφή της δουλείας τους δεν ήταν ιδιωτική, αλλά δημόσια, αφού ανήκαν στο σπαρτιατικό κράτος, στο οποίο και πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους. Ουσιαστικά ήταν δημόσιοι δούλοι παραχωρούμενοι σε ιδιώτες, οι οποίοι δεν είχαν δικαίωμα ούτε να τους μεταπωλήσουν, ούτε να τους ελευθερώσουν.
Οι είλωτες ζούσαν μαζί με τις οικογένειες τους στα κτήματα, δηλαδή στους κλήρους, τα οποία βρίσκονταν πέριξ και όχι εντός της πόλης. Κατά βάση ασχολούνταν με τις γεωργικές εργασίες στη γη των ομοίων, και ως εκ τούτου όφειλαν να δίνουν ένα μέρος της σοδειάς τους στην πολιτεία. Εντούτοις, ο Σπαρτιάτης ιδιοκτήτης δεν είχε δικαίωμα να αθετήσει τον λόγο του, λαμβάνοντας περισσότερο από το προσυμφωνημένο εισόδημα, κάτι που τιμωρούνταν αυστηρά από την ίδια την πολιτεία. Ακόμη, συχνά ασκούσαν και διάφορες τέχνες ή άλλες εργασίες, από τις οποίες οι όμοιοι ήταν απαλλαγμένοι.
Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις ακολουθούσαν στις εκστρατείες τον σπαρτιατικό στρατό, ως ελαφρά οπλισμένοι στρατιώτες, συμμετέχοντας στο σώμα των ψιλών ή ως βοηθητικό προσωπικό, επιβλέποντας τα ζώα και τις αποσκευές. Εντούτοις, σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις και κυρίως λόγω εξαιρετικών υπηρεσιών, παραδείγματος χάρη εάν κάποιος είλωτας είχε ανδραγαθήσει, διακρινόμενος στην μάχη, η Απέλλα είχε το δικαίωμα να αποφασίσει την απελευθέρωση του ίδιου και της οικογένειας του. Οι απελευθερωμένοι, πλέον, είλωτες συγκροτούσαν μια νέα τάξη, τους «νεοδαμώδεις», δηλαδή τους νέους πολίτες, με τους πρώτους εξ αυτών να αποκτούν δικαιώματα τον 5ο αιώνα π.Χ., μετά την συμμετοχή τους στον Α’ Πελοποννησιακό Πόλεμο.
Ακόμα, σύμφωνα με ιστορικές πηγές, οι είλωτες λόγω της αριθμητικής τους υπεροχής είχαν την δυνατότητα να προκαλούν εκτεταμένες εξεγέρσεις, με το γεγονός αυτό να αποτελεί μεγάλο φόβο για τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι φρόντιζαν να κρατούν πάντα μεγάλο αριθμό στρατιωτών στην πόλη της Σπάρτης, ειδικά σε περιόδους εκστρατειών, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό την δυνατότητα καταστολής τους. Σημειώνεται ότι παρόλο που ο Επαμεινώνδας απελευθέρωσε τους Μεσσήνιους είλωτες, έπειτα από την απόσπαση της Μεσσηνίας από την Σπάρτη, ο θεσμός αυτός στην Λακωνία διατηρήθηκε μέχρι τον 2ο αιώνα π.Χ.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.xryshaygh.com/enimerosi/view/h-organwsh-kai-h-domh-ths-spartiatikhs-koinwnias-b-meros#ixzz4VGFOOj25