ΑΝΑΛΥΣΗ: Αγωγοί φυσικού αερίου και εξωτερική πολιτική

Κοιτώντας τον παγκόσμιο χάρτη θα δει κανείς πως η θέση της Ελλάδος σε αυτόν είναι μείζονος σημασίας. Μαζί με την Κύπρο αποτελούν το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης, ενώνοντάς την παράλληλα με την Ασία και την Αφρική. Η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδος λοιπόν την καθιστά αδιαμφισβήτητα έναν ενεργειακό πόλο έλξης. Επίσης, όντας μέρος της τόσο προικισμένης σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους, λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου, η Ελλάδα μπορεί – και πρέπει- να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στο παιχνίδι της ενεργειακής σκακιέρας.

Τα κοιτάσματα της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου παίζουν σημαντικό ρόλο στις πολιτικές διακρατικές σχέσεις, οι οποίες αποσκοπούν στην ενεργειακή ασφάλεια των χωρών της Ευρώπης. Η ενεργειακή ασφάλεια, τα τελευταία χρόνια έχει έρθει στο προσκήνιο των συζητήσεων λόγω της μεγάλης γεωπολιτικής της σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ειδικά μετά την ενεργειακή κρίση εξαιτίας της διακοπής παροχής φυσικού αερίου από την Μόσχα στο Κίεβο τον Ιανουάριο του 2009, η οποία «πάγωσε» τα κράτη της ΕΕ, και όχι μόνο, τα οποία λαμβάνουν φυσικό αέριο με κράτος διαμετακομιστή την Ουκρανία. Τα μισά και πλέον κράτη μέλη της ΕΕ επηρεάστηκαν από την ενεργειακή διακοπή, ενώ μόνο η Δανία και η Ολλανδία είχαν εφεδρικά πλεονάσματα. Το 90% του αερίου που προέρχεται από την Ρωσική Ομοσπονδία περνά από την Ουκρανία, γεγονός που αποδεικνύει, όχι μόνο την εξάρτηση της ΕΕ από το φυσικό αέριο της Μόσχας (το ποσοστό άγγιζε τότε το 60%), αλλά και το ρίσκο αυτής της ενεργειακής εξάρτησης αντίστοιχα. Αυτή η εξάρτηση μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να αποβεί μοιραία για την οικονομία των εξαρτώμενων κρατών της ΕΕ, καθώς σε μια νέα κρίση φυσικού αερίου με πρωταγωνίστριες και πάλι την Ρωσία και την Ουκρανία, τα επηρεαζόμενα από την κρίση κράτη θα πρέπει να στραφούν σε ενεργειακές λύσεις της τελευταίας στιγμής, όπως το πετρέλαιο, του οποίου η τιμή λόγω της αυξημένης ζήτησης αυτομάτως θα εκτοξευθεί, καθώς αποτελεί υποκατάστατο αγαθό, σύμφωνα με τις αρχές της μικροοικονομικής θεωρίας.

Λόγω των ανωτέρω, η Ρωσία, προκειμένου να απεξαρτηθεί από την όδευση της Ουκρανίας, έχει ήδη κατασκευάσει τον Nord Stream I που τροφοδοτεί με φυσικό αέριο τη Γερμανία, ενώ έχει ξεκινήσει ήδη την κατασκευή τόσο του αγωγού Turkish Stream (Νότιος Διάδρομος) όσο και του Nord Stream II, με τον οποίο θα τροφοδοτείται η Γερμανία με επιπλέον ποσότητες φυσικού αερίου. Εις ό,τι αφορά την ΕΕ, συνειδητοποίησε πως ενεργειακά είναι πλήρως εξαρτημένη από τη Ρωσία, γεγονός που καθιστά επιτακτική ανάγκη να βρεθούν νέες χώρες προμηθευτές φυσικού αερίου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον κινεί η περίπτωση του προγράμματος “Eastern Mediterranean Pipeline” ή όπως είναι ευρύτερα γνωστό “EastMed Project”, ένας αγωγός του οποίου το κόστος υπολογίζεται να ανέρθει σε περίπου 7 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο αγωγός EastMed έχει σχεδιαστεί με στόχο να μεταφέρει φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα στην περιοχή της Λεκάνης της Λεβαντίνης (Κύπρος και Ισραήλ), καθώς και τα εν δυνάμει κοιτάσματα στην Ελλάδα, τόσο προς το Ελληνικό Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου όσο και προς το αντίστοιχο Ιταλικό μέσω του διασυνδετήριου αγωγού ΠΟΣΕΙΔΩΝ.

Αδιαμφισβήτητα, η Κύπρος και η Ελλάδα αποτελούν το κύριο πεδίο άσκησης της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο και συνεπώς της προώθησης των συμφερόντων της. Η Κύπρος επιθυμεί να εγκαθιδρύσει την αυτοδυναμία της στην περιοχή και να γίνει ένας ισχυρός παράγοντας σε αυτή, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις προκλητικές κινήσεις της Άγκυρας στα προσφάτως αξιοποιούμενα κοιτάσματα της Κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Επιπρόσθετα, η Λευκωσία προσπαθεί να ενισχύσει την θέση της και στην ευρωπαϊκή σκηνή, με άμεσο στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση των τουρκικών απειλών, αλλά και παρεμβάσεων όσον αφορά την ΑΟΖ της. Η Άγκυρα στην προσπάθειά της να επιβεβαιώσει τη θέση της στην Κύπρο, συνεχίζει να παραβιάζει την εθνική κυριαρχία της δεύτερης, αλλά και τα κυριαρχικά δικαιώματα του κυπριακού λαού, πράξεις που η Κύπρος θεωρεί πως θα σταματήσουν μέσω της κατασκευής του EastMed. Η Ελλάδα είναι ένας μελλοντικός παραγωγός υδρογονανθράκων, αλλά και ενεργειακός κόμβος της Ανατολικής Μεσογείου και της ΕΕ. Συνεπώς, και εκείνη για να αντιμετωπίσει τις βλέψεις της Τουρκίας στο Αιγαίο επιθυμεί να διαμορφώσει τον ρόλο της ενισχύοντας τη θέση της τόσο σε περιφερειακό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όσον αφορά την Ιταλία η σημαντική θέση, η οποία κατέχει, καθώς βρίσκεται κεντρικά της Μεσογείου, είναι αναμφισβήτητη. Ο αγωγός EastMed πρόκειται να εδραιώσει τον ενεργειακό της ρόλο, και να την μετατρέψει σε έναν ακόμη σημαντικότερο παράγοντα της ΕΕ.

Παρόλο που η κατασκευή του East Med φαντάζει ιδανική λύση για όλες τις πλευρές, η υλοποίησή του είναι μάλλον ανέφικτη. Εδώ και μήνες οι ενεργειακοί κολοσσοί TOTAL- ENI- Exxon Mobil- DELEK αγόρασαν και απέκτησαν τα δικαιώματα εξόρυξης και πιθανώς αξιοποίησης των υδρογονανθράκων στις ΑΟΖ Αιγύπτου- Ισραήλ- Ελλάδας και Κύπρου, ενώ μάλιστα προτρέπουν την κυπριακή κυβέρνηση να προχωρήσει σε μια αμυντική συνεργασία με ΗΠΑ- Γαλλία- Ισραήλ- Αίγυπτο. Οι εταιρίες αυτές υποστηρίζουν ότι εξυπηρετούν ταυτόχρονα και τα δικά τους, δηλαδή τα αμερικάνικα- γαλλικά- ισραηλινά- αιγυπτιακά ενεργειακά συμφέροντα, τα οποία και θα προστατεύσουν, εάν κριθεί αναγκαίο, ακόμη και στρατιωτικά. Υπόσχονται ότι δεν θα υποχωρήσουν από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ, ανεξαρτήτως εξωτερικών παρεμβάσεων και εξελίξεων στο Κυπριακό, με αντάλλαγμα βέβαια την αγορά οπλικών συστημάτων, την εγκατάσταση γαλλικής ναυτικής βάσης στην Κύπρο και την προστασία της υπό την αντιπυραυλική ασπίδα του Ισραήλ. Παρά ταύτα είναι αξιοσημείωτο ότι ο πιθανότερος δυνητικός αγοραστής του κυπριακού φυσικού αερίου, η Ιταλία, εγκατέλειψε τα κυπριακά τεμάχια μετά την παρέμβαση ενός τουρκικού πολεμικού πλοίου. Γιατί συνέβη αυτό; Μα γιατί τα ιταλικά ενεργειακά συμφέροντα ταυτίζονται με εκείνα της Ρωσίας. Η ΕΝΙ είναι ο κύριος κατασκευαστής του αγωγού Turkish Stream, αφού ήταν και του υφιστάμενου τουρκικού Blue Stream. Με την δικαιολογία πως η Ρωσία στηρίζει την Τουρκία, με την ανέγερση του πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ενέργειας στο Άκουγιου, την κατασκευή των Turkish Stream και Blue Stream, επετεύχθη η ενεργή ένταξη της Κύπρου στο στρατόπεδο των ΗΠΑ, Γαλλίας και Ισραήλ και ενάντια στην Ρωσία. Τι θα συμβεί, όμως, αν η Τουρκία αλλάξει στρατόπεδο και ενταχθεί πάλι ενεργά στο ΝΑΤΟ;

Ο ενεργειακός σχεδιασμός της ΕΕ είναι συγκεκριμένος. Προβλέπει την ολοκλήρωση του βόρειου αγωγού (Nord Stream II) μέχρι τον Δεκέμβριο 2019, ο οποίος θα διοχετεύει ακόμη 55 δισ m³ (από το 2008 διοχετεύονται 55 δισ m³ ρωσικού φυσικού αερίου απευθείας διαμέσου του Nord Stream I στη Γερμανία). Ακόμη, επιθυμεί να κατασκευάσει έναν νέο τερματικό σταθμό στην βόρεια Γερμανία για αποθήκευση αμερικανικού- καταρινού υγραερίου με δυνατότητα αεριοποίησης μέχρι 5 δισ m³. Ακολούθως, προβλέπει να επεκτείνουν όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τα συμβόλαια αγοράς ρωσικού αερίου μέχρι το 2040, λόγω επαρκής ασφάλειας, το οποίο και θα μπορεί να πληροί μια ποσότητα άνω του 50 % των αναγκών της ΕΕ. Επίσης, προσβλέπει στην προοπτική (μετά την ακύρωση των Nabuco και Qatar- Turkey Pipelines) διοχέτευσης φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και από άλλες χώρες εκτός από την Ρωσία και κυρίως, ο ΤΑΝΑΡ να είναι έτοιμος το 2020 και να προσφέρει αζέρικο φυσικό αέριο διαμέσου Γεωργίας- Τουρκίας- Ελλάδας με μια ανώτατη χωρητικότητα των 25 δισ m³ προς την Ιταλία και τις βαλκανικές χώρες. Τα διαθέσιμα αποθέματα του κοιτάσματος στο τεμάχιο Shah Deniz II, που θα μεταφέρει ο TANAP, τα εκμεταλλεύεται μια κοινοπραξία εταιρειών με επικεφαλής την βρετανική BP (28,8%) και ανέρχονται στα 1,2 τρισ m³ φυσικού αερίου. Άλλοι μέτοχοι είναι η τούρκικη TPAO (19%), η αζέρικη SOCAR (16,7%), η μαλαισιανή Petronas (15,5%), η ρωσική Lukoil (10%) και η ιρανική NIOC (10%).

Εις ό,τι αφορά την Ελλάδα, η ίδια αποφεύγει τη συγκρουσιακή σχέση με την Τουρκία και αναβαθμίζεται ως ενδιάμεσος διαμετακομιστικός κόμβος της, με δυνατότητα μεταφοράς κυρίως ρωσικού φυσικού αερίου διαμέσου των Turkish Stream και Blue Stream μέσω της σύνδεσής τους με τον αγωγό TAP και θα μεταφέρει έως και 60 δισ m³ στις βαλκανικές χώρες και την Ιταλία. Επιπλέον, η Ελλάδα κατασκεύασε 2 τερματικούς σταθμούς Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (Ρεβυθούσα και Αλεξανδρούπολη) με σκοπό την αποθήκευση αμερικάνικου σχιστολιθικού αερίου, καθώς και αραβικού υγραερίου, με τις αναμενόμενες ποσότητες αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου να ανέρχονται στα 10 δισ m³, κάτι που την καθιστά τον κύριο διαμετακομιστικό κόμβο διάθεσης υγραερίου στις βαλκανικές χώρες. Επίσης, προτρέπει εξόρυξη και αξιοποίηση του ορυκτού της πλούτου στα νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης (ελληνική ΑΟΖ) με συμμετοχή των ExxonMobil- TOTAL- ΕΛΠΕ.

Εις ό,τι αφορά το Ισραήλ το 2009 συμφώνησε με τη Ρωσία και την Τουρκία να προμηθεύεται ρωσικό φυσικό αέριο διαμέσου του αγωγού Blue Stream ΙΙ, όπως και ο Λίβανος, η Συρία και η Κύπρος. Ο Blue Stream Ι λειτουργεί από το 2005 και μεταφέρει 10 δισ m³/έτος ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία. Ο Blue Stream ΙΙ σχεδιάστηκε για να μεταφέρει ακόμη 10 δισ m³/έτος στη Μεσόγειο. Όμως, το 2010 ανακάλυψε δικά του αποθέματα φυσικού αερίου και αποσυνδέθηκε από τον σχεδιασμό του αγωγού Blue Stream ΙΙ, ενώ το 2014 σχεδίαζε τη μεταφορά των κοιτασμάτων του στην ΕΕ μέσω Τουρκίας με διασύνδεση αγωγού στο σύστημα του TANAP – TAP, του οποίου η κατασκευή θα κόστιζε το 50% από τον σημερινό EastMed μέσω Ελλάδας. Δύο χρόνια πριν, το 2016 προσπάθησε ακόμη μια φορά να ενσωματώσει τη μεταφορά των κοιτασμάτων του στην ΕΕ μέσω Τουρκίας με τον αγωγό ΤΑΝΑΡ, αφού υπάρχει η σύνδεση του με τον ΤΑΡ.

Εις ό,τι αφορά την Ιταλία επιδιώκει να προμηθεύεται φυσικό αέριο τουλάχιστον με τις ίδιες τιμές, όπως και η Γερμανία, για να παραμείνει ανταγωνιστική η ιταλική βιομηχανία. Και αυτή την προοπτική την προσφέρει σήμερα η επέκταση των Turkish Stream και ΤΑΝΑΡ διαμέσου της Ελλάδας. Επίσης, επιθυμεί να μην συγκρουσθεί με τα ρωσικά συμφέροντα αναφορικά με την προμήθεια φυσικού αερίου στην Ιταλία, για αυτό και η φυγή της ΕΝΙ από τα κυπριακά τεμάχια. Επιπλέον, θέλει να επαναδιαπραγματευτεί μια πιθανή διοχέτευση ρωσικού φυσικού αερίου δια μέσου του νότιου αγωγού (South Stream). Αυτός ο αγωγός σχεδιάστηκε με μια ανώτατη χωρητικότητα των 65 δισ m³ και έχει τοποθετηθεί ήδη στο ρωσικό έδαφος και έχει ανασταλεί η ολοκλήρωση του το 2014 μετά από απόφαση της ΕΕ.

Είναι ηλίου φαεινότερο πως μια επένδυση μεταφοράς φυσικού αερίου από το Ισραήλ προς την Ιταλία, μέσω Κύπρου και Ελλάδος αξιολογείται ως ασύμφορη, για αυτό και οι ισραηλινοί διοχετεύουν το φυσικό αέριό τους προς την Τουρκία. Με την Ιταλία να στρέφεται σε άλλες επιλογές, όπως τους ΤΑΝΑΡ, South Stream και Kreta-Ionian-Pipelines, χάνεται ο μοναδικός- δυνητικός αγοραστή. Επίσης, η νέα χάραξη για αλλαγή της όδευσης του αγωγού, ώστε να καταλήγει στη Σερβία, περνώντας μέσα από την Βουλγαρία δεν πρόκειται να γίνει, αφού και η Βουλγαρία και η Σερβία και οι άλλες βαλκανικές χώρες έχουν συμφωνήσει να διοχετεύεται ρωσικό φυσικό αέριο διαμέσου της Ελλάδας. Ακόμη, μέχρι το 2020 θα λειτουργήσουν και οι νέες διαδρομές Turkish Stream και Nord Stream ΙΙ. Επομένως οι 2 νέες διαμετακομιστικές χώρες Τουρκία και Γερμανία θα μπορούν να διοχετεύουν μέχρι και 175 δισ m³/έτος προς την Ευρώπη, με την Ουκρανία να παραμένει διαμετακομιστική χώρα, διαμέσου της οποίας διοχετεύονται ακόμη 180 δισ m³ ρωσικού φυσικού αερίου.

Η συνολική ποσότητα διάθεσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη ανέρχεται στα 800 δις m³ (425 δισ m³ ρωσικό + 16 δισ αζέρικο, 200 δισ m³ αεριοποιημένο φυσικό αέριο στους ευρωπαϊκούς τερματικούς, και 160 δισ m³ από Νορβηγία, Ολλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο) τη στιγμή που οι απαιτούμενες ετήσιες ποσότητες ανέρχονται στα 655 δισ m³, γεγονός που σημαίνει μια υπερπροσφορά 22 % φυσικού αερίου σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αν κατασκευαστεί ο EastMed θα μπορεί να διοχετεύσει φυσικό αέριο μέχρι και 16 δισ m³, το οποίο και αντιστοιχεί περίπου μόλις στο 2 % των ετήσιων αναγκών της Ευρώπης.

Εξίσου ανέφικτη είναι και η διοχέτευση φυσικού αερίου από τα κυπριακά κοιτάσματα προς Αίγυπτο με στόχο την υγροποίηση και μεταφορά με δεξαμενόπλοια προς την Ευρώπη. Η μόνη εφικτή επιλογή για την πώληση του κυπριακού φυσικού αερίου είναι η διοχέτευσή του προς την Αίγυπτο για τις ανάγκες της χώρας, καθώς δεν έρχεται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα της Μόσχας.

Όλα τα ανωτέρω καθιστούν προφανές ότι η αγορά είναι κλειστή και σε φυσικό αέριο μέσω ρωσικών αγωγών και σε υγραέριο μέσω αμερικανικών-καταρινών δεξαμενόπλοιων. Επιπροσθέτως, είναι ξεκάθαρο πως η Ρωσία θα εξακολουθεί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Όσο και αν η ΕΕ επιθυμεί την ανεξαρτητοποίησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, αυτό είναι αδύνατο. Οι ΗΠΑ, είναι φυσικό να επιθυμούν να επιτευχθεί η ανεξαρτητοποίηση αυτή, όχι μόνο για εμπορικούς λόγους (πώληση σχιστολιθικού αερίου), αλλά κυρίως για γεωπολιτικούς. Άλλωστε, ο αμερικανός πρέσβης στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ, σχολιάζοντας τη σημασία της κατασκευής του αγωγού TAP δήλωσε ξεκάθαρα πως «το ζήτημα της ενέργειας παραμένει κορυφαία προτεραιότητα για μένα ως πρεσβευτή, για την ομάδα αποστολής των ΗΠΑ στην Ελλάδα και για όλη την κυβέρνηση των ΗΠΑ».

Μελετώντας τα ανωτέρω και τις τρέχουσες εξελίξεις κρίνεται πως μόνο με ενσωμάτωση της Gazprom, δηλαδή του ρωσικού παράγοντα, στην διαχείριση των υδρογονανθράκων της Κύπρου και εν συνεχεία της Ελλάδος, θα μπορούμε να επιτύχουμε μια συνεπή στήριξη της Ρωσίας και την αναβάθμιση της θέσης της Ελλάδας και της Κύπρου στην ενεργειακή σκακιέρα. Επίσης, η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Ελλάδος θα επιφέρει τεράστια οικονομικά κέρδη, τα οποία θα έχουν καταλυτικό ρόλο στην βελτίωση της ελληνικής οικονομίας, που κατεστράφη από την επιβολή των εθνοκτόνων μνημονίων. Επιπροσθέτως, θα απαλλαγούμε οριστικά από τους διεθνείς τοκογλύφους, οι οποίοι με την αμέριστη βοήθεια όλων των προδοτικών μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων, προσβλέπουν στην υφαρπαγή του εθνικού ορυκτού μας πλούτου, εξασφαλίζοντας έτσι και τεράστια κέρδη, καθώς και την πολυπόθητη ενεργειακή ασφάλεια.

Μαρία Σιδέρη Τσάμη

Διαβάστε περισσότερα: http://www.xryshaygh.com/enimerosi/view/analush-agwgoi-fusikou-aeriou-kai-ejwterikh-politikh#ixzz5aeEpL41g