Η σημασία του γνωμικού υπερβαίνει την λεκτική του διατύπωση («έπος») και οδηγεί στην δραστική δυνητική ουσία του («έργον»)
Ο γνωστός νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πορφύριος, πολυμαθής λόγιος και θρησκευτικός ερευνητής, σε συζήτησή του με τον επίσης νεοπλατωνικό φιλόσοφο και μαθητή του Πλωτίνου Ιάμβλιχο, είπε ότι θα μπορούσε να μείνει αμφισβητήσιμο ή αναπάντητο το θέμα της πατρότητος του γνωμικού. Όμως το γεγονός πως έχει αναγραφεί στον ναό του δελφικού Μαντείου βεβαιώνει ότι ειπώθηκε από Θεό και, εν πάσει περιπτώσει, ότι ειπώθηκε με «Θείο φωτισμό».
Προσέθεσε δε ο Πορφύριος, ότι ενέχει ιδιαιτέρα σημασία ότι το γνωμικό είναι γραμμένο ακριβώς στον ναό του Μαντείου και εντέλει, επιτάσσει στους προσκυνητές να παρακαλέσουν τον Απόλλωνα ώστε να έχουν αυτογνωσία, διότι δίχως αυτήν αδυνατούν να τιμήσουν τον Θεό, ούτε αν τον παρακαλέσουν, μπορούν να εισακουσθούν. Συνεπώς η σημασία του γνωμικού υπερβαίνει την λεκτική του διατύπωση («έπος») και οδηγεί στην δραστική δυνητική ουσία του («έργον»). Κατά τον Ίωνα τον Χίο, ποιητή και πεζογράφο του 5ου αιώνος π. Χ.: «το γνώθι σαυτόν τουτ’ έπος μεν ου μέγα, έργον δ’ όσον Ζευς μόνος επίσταται θεών». Δηλαδή το βάρος του γνωμικού ευρίσκεται στην πρακτική του εφαρμογή, που είναι δυσεφάρμοστη, αν όχι ανέφικτη και ανεφάρμοστη, ακόμη και από τους θεούς, με εξαίρεση τον Δία, τον πατέρα θεών και ανθρώπων.
Από την πατρώα λατρεία στον Χριστιανισμό
Μετά την Πατρώα Λατρεία, αρκετοί Χριστιανοί Πατέρες της Εκκλησίας και εκκλησιαστικοί συγγραφείς αναφέρονται στο «γνώθι σαυτόν». Ο ελληνικής καταγωγής πρεσβύτερος της Εκκλησίας της Ρώμης Ιππόλυτος (απέθανε το 235 μ.Χ.), καθώς και ο Γρηγόριος Νεοκαισαρείας ο θαυματουργός, αναφέρονται στο γνωμικό. Μάλιστα ο Γρηγόριος εκθειάζει τον διδάσκαλό του Ωριγένη Αδαμάντιο τον Αλεξανδρέα, περιγράφων και επαινών την διδακτική μέθοδό του, η οποία κατέληγε στο «γνώθι σ’αυτόν».
Συνεχιστής αυτής της παραδόσεως είναι και ο Άγιος Νεκτάριος, Χριστιανός κατά την πίστη και Έλλην κατά το γένος, που επέδειξε ιδιαιτέρα ενασχόληση με το αρχαιοελληνικό γνωμικό, όπως συνάγεται ασφαλώς από το ολιγοσέλιδο πόνημά του «Περί αληθούς και ψευδούς μορφώσεως», όπου γράφει: «Είναι αλήθεια, φοβερό πράγμα η άγνοια, διότι καθίσταται αιτία πολλών κακών στους ανθρώπους. Προς τούτο είναι αναγκαίο το γνωμικό “Γνώθι σαυτόν”. Γιατί, αυτός που γνωρίζει τον εαυτόν του δεν φουσκώνει από εγωισμόν, ούτε έχει για τον εαυτόν του μεγάλην ιδέα, αλλά προ πάντων γνωρίζει τις ελλείψεις και τα ελαττώματά του, συγκρίνων συνεχώς τον εαυτόν του με το ιδανικό πρότυπο, προς το οποίον οφείλει να ομοιάζει καθώς βλέπει καθαρά πόσον απέχει από αυτό. Συγχρόνως, όμως, η γνώση διδάσκει ποίοι είμεθα τέλος πάντων, αλλά και ποίοι οφείλουμε να γίνουμε. Συμφώνως προς αυτά, γνώση είναι η αληθινή σοφία και η επιστήμη των επιστημών. Χωρίς το “Γνώθι σαυτόν” δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε τελεία επιστήμη, ούτε ορθή αγωγή».
Ο ελληνοκεντρικός Άγιος Νεκτάριος ανάγει την πατρότητα του «γνώθι σαυτόν» στον φιλόσοφο Θαλή τον Μιλήσιο, έναν από τους επτά σοφούς της αρχαιότητος, προσθέτων ότι το Μαντείον ονόμασε το συγκεκριμένο γνωμικό «επιστήμης αληθούς πρώτιστον και άριστον». Όπως αναφέρεται στον πλατωνικό διάλογο «Πρωταγόρας», οι επτά σοφοί κατέγραψαν την σοφία τους σε «βραχέα ρήματα» (δηλαδή σε σύντομα ρητά), τα οποία μετά από κοινή τους συνεδρίαση απεφάσισαν να τα αφιερώσουν, στον χρυσομάλλη Απόλλωνα, ως απαρχή της σοφίας τους. Κατόπιν έγραψαν, έξω από τον ναό του τα γνωμικά εκείνα που γνωρίζουν και χρησιμοποιούν όλοι οι άνθρωποι, δηλαδή «γνώθι σαυτόν» και «μηδέν άγαν». Και ο Πλούταρχος επίσης γράφει ότι οι Αμφικτύονες δεν επέγραψαν στον ναό των Δελφών την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» του Ομήρου, ούτε τους παιάνες του Πινδάρου, αλλά τα δύο ανωτέρω γνωμικά και το «εγγγύα πάρα δ’ άτα» (δηλαδή, «η εγγύηση είναι εγγύς της καταστροφής»).
Η αναγραφή των τριών γνωμικών έγινε διότι οι Αμφικτύονες εθαύμασαν το «εύογκον» (τον μικρόν όγκο, τη συντομία) των συγκεκριμένων γνωμικών, τα οποία είναι ολιγόλεξα, αλλά περικλείουν μέσα τους «σφυρήλατον νουν», δηλαδή σφυρηλατηθέν το νόημα της γνώσεως. Συνεπώς «Γνώρισε τον εαυτό σου», όπως προτρέπει το μαντείο των Δελφών! Αυτή είναι η κλείδα για την οποιαδήποτε «μορφοποίηση» του κόσμου, για την οποιαδήποτε πολιτική, ηθική ή φιλοσοφική δέσμευση. Είναι πρωτίστως, μια δραστική έμπρακτη ανθρωπολογία, όπου οι δραστηριότητες διεξάγονται μέσω συγκεκριμένων πρακτικών τάξεων, οι οποίες αντιπροσωπεύουν την ουσία των σχέσεων των λαών μεταξύ τους και των σχέσεών τους με τον κόσμο: πολιτική, οικονομία, τεχνολογία και ηθική.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.xryshaygh.com/enimerosi/view/pujida-idewn-gnwrise-ton-eauto-sou#ixzz5eDvwT3P6
