«Λένε πως τον θάνατο, όπως και τον ήλιο δεν μπορεί κανείς να τους αντικρύσει κατάματα. Εν τούτοις προσπάθησα»
Robert Brasillach
Η στάση που οφείλει να έχει ο κάθε Εθνικιστής απέναντι στην Ιστορία προκειμένου να παρατηρήσει και να διαπιστώσει με ενδελεχή και συστηματικό τρόπο τις δυνάμεις εκείνες που εν τέλει την διαμορφώνουν, τον οδηγεί μοιραία να την αντιμετωπίζει κυρίαρχα ως πεδίο αποτύπωσης μεμονωμένων ατόμων με εξαιρετικές ιδιότητες: την Ιστορία την χαράσσουν οι Άγιοι και οι Ήρωες και η ανθρωπότητα στηρίζεται στο αίμα των Μαρτύρων και των Ηρώων!
Στις 6 Φεβρουαρίου συμπληρώθηκαν 75 χρόνια από τον θάνατο του Γάλλου Robert Brasillach, ενός χαρισματικού και πολυγραφότατου ανθρώπου των γραμμάτων. Μυθιστοριογράφος, δημοσιογράφος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, υπήρξε επίσης κριτικός λογοτεχνίας, κινηματογράφου και θεάτρου (στο περιοδικό «1933», όπου έκρινε θεατρικά και κινηματογραφικά έργα) περιβόητος για τα εμπρηστικά σχόλιά του και τις εύστοχες ειρωνικές προσβολές που εξετόξευε με την πολεμική του εναντίον άλλων διασήμων συγγραφέων.
Ο Brasillach, ως αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Je suis partout» («Είμαι παντού» και σε ελεύθερη μετάφραση «πανταχού παρών») επετέθη συχνότατα στους αστούς δημοκράτες, στους κομμουνιστές και άλλους. Επί μέγα διάστημα, στον μεσοπόλεμο και στην γερμανική κατοχή, υπήρξε ο πλέον αξιοζήλευτος και συνάμα μισητός και διασυρμένος Γάλλος λογοτέχνης. Στο Παρίσι της μεσοπολεμικής δεκαετίας του ’30 οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες έπρεπε να επιλέξουν ιδεολογοπολιτική παράταξη και ο Brasillach είχε επιλέξει τον εθνικισμό. Η όποια «φασιστική» αντανάκλαση στον Robert Brasillach, είχε μια βαθύτατα ρομαντική, αισθητική, σχεδόν αδιόρατη υφή.
Γεννήθηκε στο Περπινιάν το 1909, ήταν γιος ενός Γάλλου υπολοχαγού ο οποίος σκοτώθηκε σε μάχη στο Μαρόκο όταν ο Robert ήταν 5 ετών. Μετά την αποφοίτηση του από την «Εcole Normale Superieure» του Παρισιού (όπου διενεργούνται λίαν υψηλού επιπέδου σπουδές), συνέγραψε διάφορα γνωστά μυθιστορήματα καθώς και το «L’ Histoire du Cinema» («Η Ιστορία του Κινηματογράφου»,1935), μαζί με τον σύζυγο της αδερφής του, Μaurice Bardeche, πόνημα το οποίο αποτελεί την πρώτη σημαντική και μεθοδική έρευνα για το σινεμά.
Ετάχθη φανατικά εναντίον της εισόδου της Γαλλίας στον πόλεμο για το πολωνικό ζήτημα, όμως όταν στις 3 Σεπτεμβρίου 1939 η Γερμανία εκήρυξε τον πόλεμο στην Πατρίδα του, πολέμησε στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Αιχμαλωτίστηκε το 1940 και κρατήθηκε ως αιχμάλωτος πολέμου στο στρατόπεδο του Neubreisach απ΄ όπου αφέθη ελεύθερος τον Απρίλιο του 1941. οπότε και επέστρεψε στη Γαλλία.
Αργότερον, το θέρος του 1944 όταν οι Γερμανοί εγκατέλειψαν το Παρίσι, η απελευθερωτική κυβέρνηση με ηγέτη τον Charles De Gaulle και όργανο «πολιτοφυλακής» τις τέως αντιστασιακές δυνάμεις, ξεκίνησε τάχιστα την «Κάθαρση», δηλαδή να τιμωρεί και να εξοντώνει αυτούς που κατηγορήθηκαν για συνεργασία με τους Γερμανούς. Σε 4 μήνες τα δικαστήρια καταδίκασαν 6.763 άτομα σε θάνατο και 1500 εκτελέσθηκαν άμεσα.
Ο Brasillach έχοντας διαπράξει «έγκλημα γνώμης και ιδεών», κατηγορήθηκε ως πράκτορας του εχθρού και παρά το αίτημα επιείκειας προς το πρόσωπό του που υπεγράφη από τους Albert Camus, Francois Mauriac, Jean Anouih, Jean – Louis Barrault και Arthur Honegger, στήθηκε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, στις 6 Φεβρουαρίου του 1945. Υπήρξε ο μόνος διακεκριμένος συγγραφέας που πλήρωσε με την ζωή του ότι έγραψε. Μεταπολεμικά κατέστη μάρτυρας – ήρωας των απανταχού Εθνικιστών.
Ο συγγραφέας ήταν απόλυτα γαλήνιος και ρητορικά έξοχος στην υπεράσπισή του. Εξήγησε πως ήταν φανατικός και αμετανόητος πατριώτης, αλλά και συνειδητά πιστός στην Συνταγματική Κυβέρνηση του Vichy (δηλαδή την κατοχική και φιλογερμανική συνεργαζόμενη κυβέρνηση). Όμως πραγματικός πρωταγωνιστής της δίκης ήταν ο δημόσιος κατήγορος, ο εισαγγελέας Marcel Reboul: Στιγμάτισε τον Brasillach με κάποιες από τις πιο υπερβολικές απόψεις που αυτός είχε εκφράσει, όπως ότι οι εβραϊκές οικογένειες θα έπρεπε να εκτοπισθούν από τους γαλλικούς οικισμούς και ότι η προ της του Vichy δημοκρατία ήταν «….μια γριά συφιλιδική πόρνη με τις σαρακοφαγωμένες της πληγές και τη γονόρροια της». Συνέδεσε δε σε αντίστιξη τον βαθύ φιλογερμανισμό του Brasillach με τα γερμανικά εγκλήματα εναντίον αμάχων. Επίσης ο Reboul κατηγόρησε αστήρικτα τον συγγραφέα ως ύποπτο για ομοφυλοφιλία, παραφράζοντας αποσπασματικά κάποια γενικά κείμενα του συγγραφέα κι επικαλούμενος την δεδομένη απέχθεια των ενόρκων για τους ομοφυλόφιλους.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Reboul είχε υπηρετήσει το καθεστώς του Vichy (!). Προφανώς λοιπόν επίστευε πως καταδικάζοντας τον Brasillach απήλασσε εμμέσως τον εαυτό του. Επίσης όλοι οι ένορκοι ήσαν βετεράνοι της αντιστάσεως, την οποία τόσον έντονα είχε καταγγείλει ο συγγραφέας. Φυσικότατα, αυτοί διασκέφθηκαν μόνον επί 25 λεπτά! Ακολούθησε η εκφώνηση της καταδίκης του Brasillach, ενώ οι υποστηρικτές του αντέδρασαν με οργή. Αγέρωχος ο ίδιος ο κατηγορούμενος φώναξε: «Είναι τιμή μου!».
Αξίζει να σημειωθεί ότι τουφεκίσθηκε στο φρούριο Montrouge στο Παρίσι. την ημέρα που συνεπληρούντο ακριβώς 11 χρόνια από την εθνικιστική εξέγερση του 1934, φωνάζοντας «Ζήτω η Γαλλία» και παρέδωσε το πνεύμα του δεμένος σ’ ένα ξύλινο πάσσαλο. Την προηγούμενη της εκτελέσεως του είχε γράψει το ύστατο ποίημά του, αφιερωμένο στους 22 νεκρούς της εξέγερσης (ανάμεσά τους και ένας ελληνικής καταγωγής), όλους τους μέλη της «Action Francaise»!
H ιστορικός και φιλόλογος Κα Αlice Κaplan, πρώην καθηγήτρια Λογοτεχνίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Duke και νυν καθηγήτρια της Γαλλικής στο Πανεπιστήμιο Yale, στο βιβλίο της «Τhe Collaborator: The Trial and Execution of Robert Brasillach», (που μεταφράστηκε στα ελληνικά από την Κα Αλεξάνδρα Παπαχλιμίτζου με τίτλο «Ο άνθρωπος του εχθρού – Η δίκη και η εκτέλεση του Ρομπέρ Μπραζιγιάκ» των εκδόσεων Modern Times το 2006) παρουσιάζει με ικανή πληρότητα την βιογραφία του σπουδαίου Γάλλου συγγραφέα – εστιάζοντας ιδιαίτερα σε στοιχεία πραγματικά ή υπαινικτικά, σε πτυχές της ζωής και της προσωπικότητάς του, που επιδιώκουν να τον αποδομήσουν και να τον αποκαθηλώσουν από το βάθρο ενός ανθρώπου που εκτελέσθηκε για τις ιδέες του. Έτσι λοιπόν για τον μεγάλο Γάλλο λογοτέχνη έγραψε το εξαιρετικό και λεπτομερειακά επιμελημένο της πόνημα μια ιδεολογικοπολιτική του αντίπαλος, συλλέγοντας γύρω από το πρόσωπό του όγκο λεπτομερειών, «συνήθεις» αντιφασιστικές ιστορικές επισκοπήσεις, ποικίλα δαιμονολογικά στοιχεία που τον πλήττουν και πάμπολλες αναφορές και αφηγήσεις εχθρών και φίλων του.
Πρέπει να σημειωθεί ότι το δικαστήριο όπου καταδικάστηκε ο λεπταίσθητος λογοτέχνης αντιστοιχεί στο αρχαιοπρεπέστατο οιονεί θέατρο της παγκόσμιας ιστορίας. Η δίκη του αποτελεί την στερεοτυπική επανάληψη ενός διαχρονικού αρχαίου δράματος: την ανηλεή καταδίκη μιας ολόκληρης περιόδου, την αδίστακτη επιβολή του νικητή στον ηττημένο με κάθε θεμιτό ή αθέμιτο μέσο, την βίαιη περαίωση κάθε κεφαλαίου της ιστορίας το οποίο προκαλεί αμηχανία. Βεβαίως καμιά σημασία δεν έχει ο κάθε ουτιδανός Reboul
Όμως ο Robert Brasillach έχει ανυψωθεί πάνω από την ομίχλη που άδικα επέβαλε για αυτόν η ιστορία, πάνω από την χολερική και ευτελή ρητορική των κατηγόρων του και την λάσπη που του επιρρίπτουν οι εκ του ασφαλούς επικριτές του. Βρίσκεται στο δυσθεώρητο επίπεδο του μάρτυρα εμπνέοντας το μύθο, ενσαρκώνοντας στην καρδιά και το νου των Ευρωπαίων Εθνικιστών το άφθαρτο ιδανικό του ανθρώπου που πεθαίνει για τις ιδέες του!
Σ.Α.