Αρχίζει σήμερα η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία διαρκεί από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή πριν από το Σάββατο του Λαζάρου. Ονομάζεται «Μεγάλη» όχι λόγω της μεγάλης της διάρκειας, αλλά για να τονιστεί η σημασία της στην προετοιμασία μας για την Μεγάλη Εβδομάδα και τη συμμετοχή μας στα πάθη και την Ανάσταση του Χριστού. Είναι ένα πνευματικό ταξίδι με προορισμό την «εορτή των εορτών», την Λαμπρή. Αρχικά, το νόημά της εκτός από αυτήν την πνευματική εγρήγορση, ήταν ταυτισμένο με την προετοιμασία των κατηχουμένων για το βάπτισμά τους κατά τη νύκτα του Μ. Σαββάτου, στην πασχαλινή Θεία Λειτουργία.
Η λέξη νηστεία προέρχεται από το αρνητικό «νη» και το «εσθίω» και σημαίνει απέχω από την τροφή. Όταν νηστεύουμε όμως, δεν σημαίνει μόνο ότι απέχουμε από κάποιες τροφές. Το σημαντικότερο μέρος της νηστείας είναι το πνευματικό. Ο Μέγας Βασίλειος διδάσκει: «Mην περιορίζεις όμως το καλό της νηστείας μόνο στην αποχή από το φαγητό. Γιατί πραγματική νηστεία είναι μόνο να μην κάνεις τίποτε άδικο. Να λύνεις κάθε δεσμό αδικίας. Συγχώρησε τον πλησίον σου για το κακό που σου έκανε και ξέχασε αυτά πού σου χρωστάει. Κρέας δεν τρως αλλά κατασπαράζεις τον αδελφό σου. Μολονότι εγκρατεύεσαι στο κρασί δεν εγκρατεύεσαι στις κακολογίες».
Στόχος μας είναι να βελτιωθούμε ως άνθρωποι, να καθαρίσουμε την ψυχή μας από τα πάθη, να ενισχυθούμε στον αγώνα για την απόκτηση της αρετής. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η τήρηση της νηστείας στην εποχή μας που χαρακτηρίζεται από την ασυδοσία, τον καταναλωτισμό, την γαστριμαργία, την φιληδονία, πάθη που αποχαυνώνουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Φυσικά η λήψη τροφής δεν είναι αμαρτία. Πρόκειται για εκούσια στέρηση που απαιτεί ψυχικό σθένος, ισχυρή θέληση και αγωνιστική διάθεση. Άλλωστε, έχει αποδειχθεί με επιστημονικές μελέτες, ότι η νηστεία με τρόπο που περιλαμβάνει βασικά στοιχεία της ελληνικής μεσογειακής διατροφής, μπορεί να λύσει πολλά προβλήματα υγείας. Όμως η Εκκλησία δίνει στη νηστεία θεολογικό νόημα. Δεν πρόκειται μόνο για την υγεία του σώματος αλλά κυρίως για την υγεία της ψυχής.
Η νηστεία, για τους ορθόδοξους χριστιανούς, μας ελευθερώνει από την ολοκληρωτική εξάρτηση από την τροφή, την ύλη και την αμαρτία. Η αληθινή νηστεία συνοδεύεται από την αγάπη για τους συνανθρώπους μας και την ελεημοσύνη. Η διατροφή μας γίνεται πιο απλή και τα χρήματα που εξοικονομούμε τα προσφέρουμε στους φτωχούς. Η περίοδος της Μεγάλης Σαρακοστής είναι περίοδος μετανοίας και πνευματικού αγώνα. Καταβάλλεται μια προσπάθεια να ασχοληθούμε με τον εαυτό μας περισσότερο πνευματικά και όχι εγωιστικά. Είναι περίοδος περισυλλογής, αυτοσυγκέντρωσης και αυτοελέγχου. Είναι μια πορεία, ένας τρόπος που οδηγεί στην αυτοπειθαρχία και, με την βοήθεια της προσευχής, σε ψυχική αφύπνιση. Όλες οι ακολουθίες της Εκκλησίας μας προσπαθούν να μας εντάξουν σ’ αυτό το κλίμα της μετάνοιας και του πνευματικού αγώνα.
Ταυτόχρονα είναι περίοδος «χαρμολύπης» όπως λένε οι πατέρες της Εκκλησίας. «Είναι η χαρά της Λαμπρής, είναι η είσοδος στη δόξα της Βασιλείας. Είναι αυτό το όραμα, η πρόγευση του Πάσχα που κάνει τη λύπη της Μεγάλης Σαρακοστής χαρά, φως, και την δική μας προσπάθεια μια πνευματική άνοιξη», όπως λέει ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν. Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι μια ευκαιρία εσωτερικής αναζήτησης, εμβάθυνσης και αλλαγής. Για να αλλάξουμε τις εξωτερικές συνθήκες, για να πετύχουμε το καλύτερο για τους γύρω μας και την πατρίδα μας, πρέπει η αλλαγή να ξεκινήσει από μέσα μας. Μεταμορφώνοντας κανείς τον εαυτό του προς το καλύτερο, μπορεί να ξεκινήσει για να αλλάξει τον κόσμο.
Ας προετοιμαστούμε, λοιπόν, και εμείς σωματικά και πνευματικά, ώστε να υποδεχτούμε την Ανάσταση του Χριστού. «Νηστεύσωμεν νηστεία δεκτήν, ευάρεστον τω Κυρίω, αληθής νηστεία, η των κακών αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους και επιορκίας. Η τούτων ένδεια, νηστεία εστίν αληθής και ευπρόσδεκτος».
Ιουστίνη