Ο Ισραηλινός Γιουβάλ Νώε Χαράρι, σε άρθρο του στον Guardian επιχειρηματολογεί με αφορμή την παρούσα κρίση του κορωνοϊού πώς η επιστήμη, η ιατρική, απομυθοποιεί τις δοξασίες της θρησκείας για τον θάνατο. Ο Ισραηλινός ιστορικός και φιλόσοφος, γράφει ότι «ενώ παραδοσιακά ο θάνατος ήταν ειδικότητα των ιερέων και των θεολόγων με μαύρα ράσα, τώρα είναι δουλειά των ανθρώπων με τις λευκές στολές» και περιγράφει πώς σήμερα, στην κρίση του κορωνοϊού, οι κυρίαρχες θρησκείες υπάκουσαν στην επιστήμη και έκλεισαν τους χώρους λατρείας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο στο σημείο που γίνεται αναφορά σε ιδεολογικά ζητήματα:
«Οι άνθρωποι ήμασταν τόσο πετυχημένοι στην προσπάθειά μας να διαφυλάξουμε και να παρατείνουμε τη ζωή, που η κοσμοθεωρία μας άλλαξε με βαθύ τρόπο. Ενώ οι παραδοσιακές θρησκείες θεώρησαν τη μετά θάνατον ζωή ως την κύρια πηγή νοήματος, από τον 18ο αιώνα οι ιδεολογίες όπως ο φιλελευθερισμός, ο σοσιαλισμός και ο φεμινισμός έχασαν όλο το ενδιαφέρον τους για τη μεταθανάτια ζωή. Τι ακριβώς συμβαίνει σε έναν κομμουνιστή αφού πεθάνει; Τι συμβαίνει σε έναν καπιταλιστή; Τι συμβαίνει σε μια φεμινίστρια; Είναι άσκοπο να αναζητήσετε την απάντηση στα γραπτά των Καλρ Μαρξ, Άνταμ Σμιθ ή Σιμόν ντε Μποβουάρ.
Η μόνη σύγχρονη ιδεολογία που εξακολουθεί να απονέμει στον θάνατο κεντρικό ρόλο είναι ο εθνικισμός. Στις πιο ποιητικές στιγμές και σε εκείνες της απελπισίας, ο εθνικισμός υπόσχεται πως όποιος πεθάνει για το έθνος θα ζήσει για πάντα στη συλλογική μνήμη. Ωστόσο, αυτή η υπόσχεση είναι τόσο ασαφής που ακόμη και οι περισσότεροι εθνικιστές δεν ξέρουν πραγματικά τι να… το κάνουν (σσ. να ζουν στη συλλογική μνήμη). Πώς «ζει» κανείς στη μνήμη; Όταν είσαι νεκρός πώς μπορείς να ξέρεις αν θα σε θυμούνται ή όχι;»
Είναι γνωστό ότι ο «ορθολογισμός» δεν… συναντάται πουθενά με την Πίστη. Στο παραπάνω απόσπασμα, είναι εμφανές ότι απουσιάζει πλήρως από την επιχειρηματολογία του Χαράρι, ο παράγοντας «Ψυχή» και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά αφού για την επιστήμη δεν υπάρχει. Η ζωή για τους ορθολογιστές υπάρχει μόνο μέσα σε ένα βιολογικό πλαίσιο.
Η ίδια απουσία της Ψυχής, συναντάται και στα ιδεολογικο-πολιτικά ρεύματα που αναφέρει: Στον φιλελευθερισμό, τον σοσιαλισμό, τον φεμινισμό κτλ. Ο εύστοχος διαχωρισμός που γίνεται για τον Εθνικισμό, δείχνει ίσως άθελά του, ότι ξεφεύγει από τα όρια μιας ιδέας και στην πραγματικότητα αποτελεί μια Κοσμοθεωρία.
Θέμα προσωπικής ερμηνείας είναι όμως και η άποψη του συγγραφέα για τις θρησκευτικές αντιλήψεις, τις οποίες τσουβαλιάζει στο μοτίβο που εξυπηρετεί τα επιχειρήματά του. Γιατί πολύ απλά, δεν κηρύσσουν όλα τα δόγματα ότι «πεθαίνουμε επειδή το θέλησε ο Θεός, ή ο Κόσμος, ή η Μητέρα Φύση, και ότι είναι καλύτερο να αποδεχόμαστε αυτό το πεπρωμένο με ταπεινότητα και χάρη», όπως ο ίδιος ισχυρίζεται. Για παράδειγμα στις προχριστιανικές λατρείες της Ευρώπης, κυρίαρχη είναι η ιδέα της μετενσάρκωσης του ανθρώπου, ενώ άλλα λατρευτικά συστήματα διδάσκουν την πίστη στο «κάρμα» και άλλα όχι.
Στον πυρήνα της σκέψης του Χαράρι, βρίσκεται η αντίληψη ότι τα επιτεύγματα της επιστήμης θα δώσουν σταδιακά όλες τις «ορθολογικές» απαντήσεις που σήμερα ο άνθρωπος αναζητά μέσω της θρησκείας… Αυτό δεν θα συμβεί ποτέ, όμως το γεγονός παραμένει ότι με αφορμή μια νέα πανδημία, κάποιοι εκφράζουν την επιθυμία τους για μια νέα «πανθρησκεία» χωρίς… Θεό.
N.K.