Στοχαστές, πλην του Όσβαλντ Σπένγκλερ, που ησχολήθησαν με Ιστοριογραφικές – Πολιτιστικές μελέτες
«Το άτομον παραιτείται όταν βάζει τα βιβλία στην άκρη. Ένας πολιτισμός παραιτείται όταν παύει να εκδηλώνεται σε μεγάλες επιστημονικές ευφυΐες άλλά η επιστήμη υπάρχει μόνον στην ζωντανή σχέση γενεών από μεγάλους επιστήμονες, τα δε βιβλία δεν είναι τίποτε εάν δεν είναι ζωντανά και ενεργά σε ανθρώπους που είναι αντάξιοί τους.»
«Παρακμή της Δύσεως»
• Ο διάσημος Αμερικανός, πολιτικός επιστήμων και ιστορικός, Καθηγητής Σάμιουελ Φίλλιπς Χάντινγκτον (Samuel Phillips Huntington,1927–2008), το έργον του οποίου χρήζει ειδικού αφιερώματος, συνέγραψεν το πολύκροτον βιβλίον «Η Σύγκρουση των Πολιτισμών και η αποκατάσταση της παγκοσμίου τάξεως», μια συγκριτική εξέταση των πολιτισμών στην σειρά μελετών περί των διεθνών σχέσεων μετά τον Ψυχρόν Πόλεμο. Το έργον του έχει παρομοιασθεί με εκείνο του Σπένγκλερ. Επίσης ο Χάντινγκτον αναφέρεται αμέσως στον ίδιο τον Σπένγκλερ σε διάφορες περιπτώσεις (σε 5 τουλάχιστον σημεία του βιβλίου του).
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, κατά την διάρκειαν των τελικών σπασμών της Σοβιετικής Ενώσεως, ο Χάντινγκτον εξεκίνησεν την διάσημον «Σύγκρουση των Πολιτισμών» του, ως το νέον παράδειγμα κατανοήσεως του κόσμου μετά τον ψυχρόν πόλεμο. Η εργασία του είχεν πολυποίκιλες σοβαρές επιπτώσεις και τον οδήγησεν σε σύγκρουση μεταξύ άλλων με το «εγελιανόν όνειρο» του Φράνσις Γιοσιχίρο Φουκουγιάμα (διαβοήτου συγγραφέως του «Τέλους της Ιστορίας», γεννηθέντος το 1952) αλλά και με τον Καθηγητήν της λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιον Κολούμπια και κριτικόν του πολιτισμού Έντουαρντ Γουάντι Σαΐντ (Edward Wadie Said,1935 – 2003). Το έργον όμως του Χάντινγκτον δεν ήταν τόσον «καινοτόμον» όσον εφαντάζετο ο ίδιος.
Μεταξύ των ετών 1911 και 1923, ο Σπένγκλερ είχεν συγγράψει την «Παρακμήν της Δύσεως». Πολλά σημαντικά θέματα που φέρει στο προσκήνιον ο Χάντινγκτον, όπως ο υποτιθέμενος ουσιώδης χαρακτήρ των πολιτισμών και ο αποφασιστικός τους ρόλος στην ανθρωπίνην ιστορία, είναι παραλλαγές στο θεμελιώδες και πρωτοπόρον έργο του Σπένγκλερ. Μέσω μιας αναλύσεως των ομοιοτήτων ανάμεσα στο έργον των δύο συγγραφέων, δίδεται μια σαφεστέρα εικών της θεωρίας της «Συγκρούσεως των Πολιτισμών», η οποία όμως συμβάλλει τόσον στη σχετικοποίηση της θεωρίας καθαυτήν, όσον και της σημασίας που ισχυρίζεται για τούτο ο Χάντινγκτον. Η «Παρακμή της Δύσεως» φαίνεται να είναι ένα επαναλαμβανόμενον θέμα στο έργον διαφόρων δυτικών συγγραφέων, ένα έργον που αντλεί την δύναμή του όχι τόσον από τις προφητικές του ιδιότητες, αλλά περισσότερον από τον τρόπον που φαίνεται να προσπαθεί να εξισορροπήσει τον «Δυτικόν» δηλαδή κατ’ ουσίαν τον Λευκόν Ευρωπαίον άνθρωπο, ορίζον την θέση του σε περιόδους εξαιρετικής δυναμικής. Γράφει αυτολεξεί ο Χάντινγκτον:
«Σε όλη την ιστορία οι πολιτισμοί έχουν παράσχει ευρύτατες αναγνωρίσεις, ταυτοποιήσεις και καθορισμούς στους ανθρώπους. Ως εκ τούτου, διερευνήθηκαν εκτενώς από διάσημους ιστορικούς, κοινωνιολόγους και ανθρωπολόγους, όπως οι Max Weber, Emile Durkheim, Oswald Σπένγκλερ, Pitirim Sorokin , Arnold Toynbee, Alfred Weber, Al Kroeber, Philip Bagby, Carroll Quigley, Rushton Coulborn, Christopher Dawson, Shmuel Noah Eisenstadt, Fernand Braudel, William Hardy McNeill, Adda Bozeman, Immanuel Wallerstein και Felipe Fernandez – Armesto. Αυτοί και άλλοι συγγραφείς έχουν δημιουργήσει μια τεράστια, διδακτική και εξεζητημένη λογοτεχνία, αφιερωμένη στη συγκριτική ανάλυση των πολιτισμών. Οι διαφορές στην προοπτική, στη μεθοδολογία, στην εστίαση και στις έννοιες διαποτίζουν αυτήν την βιβλιογραφία. Όμως υπάρχει και ευρεία συμφωνία τους σε κεντρικές προτάσεις σχετικά με τη φύση, την ταυτότητα και τη δυναμική των πολιτισμών.»
«Τέλος, οι μελετητές γενικά συμφωνούν στον προσδιορισμό των μεγάλων πολιτισμών στην ιστορία και σε εκείνους που υπάρχουν στον σύγχρονο κόσμο. Συχνά όμως διαφέρουν στον συνολικό αριθμό των πολιτισμών που υπήρχαν στην ιστορία. Ο Quigley υποστηρίζει δεκαέξι σαφείς ιστορικές περιπτώσεις και πολύ πιθανόν οκτώ επιπλέον. Ο Toynbee τοποθετούσε πρώτα τον αριθμό σε είκοσι ένα, έπειτα σε είκοσι τρεις. Ο Σπένγκλερ ορίζει οκτώ μεγάλους πολιτισμούς. Ο McNeill συζητά εννέα πολιτισμούς σε όλη την ιστορία. Ο Bagby βλέπει επίσης εννέα μεγάλους πολιτισμούς ή έντεκα αν η Ιαπωνία και η Ορθοδοξία διακρίνονται από την Κίνα και την Δύση. Ο Braudel προσδιορίζει εννέα και ο Rostovanyi επτά μεγάλους συγχρόνους πολιτισμούς. Αυτές οι διαφορές εξαρτώνται εν μέρει από το αν πολιτιστικές ομάδες όπως οι Κινέζοι και οι Ινδοί πιστεύεται ότι είχαν έναν ενιαίον πολιτισμό σε όλη την ιστορία ή δύο ή περισσότερους στενώς συνδεδεμένους πολιτισμούς, ένας των οποίων ήταν απόγονος του άλλου.»
«Το 1918 ο Σπένγκλερ κατήγγειλε την μυωπική άποψη της ιστορίας που επικρατούσε στη Δύση με την τακτοποιημένη διαίρεσή της σε αρχαία, μεσαιωνικά και σύγχρονα στάδια, που αφορούσαν μόνο στην Δύση. Είναι απαραίτητον, όπως είπε, να αντικατασταθεί αυτή η «Πτολεμαϊκή προσέγγιση στην ιστορία» με μια Κοπερνίκεια και να αντικατασταθεί το «άδειο αποκύημα μιας γραμμικής ιστορίας, το δράμα ενός αριθμού ισχυρών πολιτισμών». Μερικές δεκαετίες αργότερα ο Τόϋνμπη εστηλίτευσε την «στενότητα αντίληψης και την αυθάδεια» της Δύσεως που φανερώνεται στις «εγωκεντρικές ψευδαισθήσεις» της ότι ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από αυτήν, ότι υπήρχε μια «αμετάβλητη Ανατολή» και ότι η «πρόοδος» ήταν αναπόφευκτη. Όπως ο Σπένγκλερ δεν απέδιδε καμία χρησιμότητα στην υπόθεση της ενότητος της ιστορίας, στην υπόθεση ότι υπάρχει «μόνον ένας ποταμός του πολιτισμού, ο δικός μας, και ότι όλοι οι άλλοι είναι είτε παραπόταμοι, είτε χάνονται στην άμμο της ερήμου.»
Συνεπώς φαίνεται σαφέστατα πως ο Χάντινγκτον είχεν επηρεαστεί σε μεγάλον βαθμόν από την «Παρακμήν της Δύσεως» του Σπένγκλερ στην διάσημο θεωρία της «Συγκρούσεως των Πολιτισμών».
• Νεάγκου Μπουνέα Τζουβάρα (Neagu Bunea Djuvara): Ρουμάνος ιστορικός, δοκιμιογράφος, φιλόσοφος, δημοσιογράφος, μυθιστοριογράφος και διπλωμάτης (1916-2018), που έγραψεν γαλλιστί το έργον «Πολιτισμοί και ιστορικοί νόμοι. Δοκίμιον συγκριτικών μελετών για τους πολιτισμούς» («Civilizations et lois historique. Essai d’ étude comparée des civilizations», εκδόσεις Mouton, 1975). Στο βιβλίο του έχει άμεσο προσωπικήν αναφορά στον Σπένγκλερ σε 18 σελίδες του.
Το μεγαλύτερον μέρος του έργου του Τζουβάρα αφορά στην ιστορίαν της Ρουμανίας και του ρουμανικού λαού, αν και εδημοσίευσεν σημαντικά έργα σχετικώς με την φιλοσοφία της ιστορίας, αμφισβητών ιδιαιτέρως την ύπαρξη αυτού που ονομάζεται «Αληθινή Ιστορία». Ο μελετητής (ο οποίος ήταν στην νεότητά του Λεγεωνάριος Σιδηροφρουρός) έχει εκφράσει απροκαλύπτως την ανησυχίαν του σχετικώς με την πολυπολιτισμικότητα στην Ευρώπη, μια πολιτική την οποίαν θεωρεί επιζήμιον για την σταθερότητα εντός της ΕΕ. Έγραψεν επίσης ενάντια σε αυτό που ονόμασε «Αμερικανική ηγεμονία» και στις γεννήτριες προϋποθέσεις της, αναλύων την επιρροήν που είχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η εξωτερική πολιτική τους στον κόσμο και, πλέον συγκεκριμένως, στην Ευρώπη. Εχαρακτήρισεν τις προσπάθειες των ΗΠΑ να δημιουργήσουν αυτό που ομοιάζει με ηγεμονία τους στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου ως «Πόλεμο των εβδομήντα επτά ετών» (1914-1991), ο οποίος διεξήχθη καθ’ όλην την διάρκειαν του 20ου αιώνος, σε πλανητικήν κλίμακα.
«Παρά την σχεδόν ομόφωνη αντιπαράθεση κατά των θέσεων του Σπένγκλερ και αργότερα εκείνων του Τόϋνμπη που παρουσιάσθηκε στους κύκλους των ιστορικών, διαπιστώνουμε ότι η χρήση της λέξης πολιτισμός (Kultur κατά τον Σπένγκλερ), υπό την έννοια που αυτοί οι συγγραφείς δίδουν, χρειάζεται όλο και περισσότερο, αλλά και ότι οι ιστορικοί των εμπορικών συναλλαγών μιλούν σήμερα για «Αιγυπτιακό πολιτισμό», «Ελληνικό πολιτισμό», «Κινεζικό πολιτισμό», «Ινδικό πολιτισμό», χωρίς να παραδέχονται ρητά ότι ο όρος θα μπορούσε να υποδηλώνει κάτι διαφορετικό από ένα αόριστο σύνολο τεχνικών, ηθών, εθίμων, θεσμών, πεποιθήσεων ή καλλιτεχνικών και πνευματικών δημιουργιών. Λίγοι από αυτούς θα ήσαν πρόθυμοι να παραδεχτούν ότι αυτές οι συναθροίσεις θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν φυσικές οντότητες, εμψυχούμενες από την δική τους δυναμική.»
«Περισσότερο από τους ιστορικούς, με αυτό το θέμα ασχολούνται ανθρωπολόγοι, φιλόσοφοι, κοινωνιολόγοι και εθνολόγοι. Όποια και αν είναι η ετικέτα που εφαρμόζεται – η φιλοσοφία στον Σπένγκλερ, μορφολογία των πολιτισμών στον Frobenius, κοινωνιολογία στον Sorokin, ανθρωπολογία στον Kroeber, πολιτισμολογία στον Leslie Alvin White και ακόμη και απλή ιστορία στον Τόϋνμπη – το πρόβλημα τώρα έχει ρυθμιστεί.»
«Βρισκόμασταν ήδη στον Σπένγκλερ πριν από την χάλκευση του όρου. Ωστόσον, πρέπει να αναγνωρίσω ότι γνωρίζουμε πως η χρήση της λέξεως πολιτισμός υπ’ αυτήν την πλουραλιστικήν έννοια παρέμεινε επί πολύ απρόσιτος και μόνον σήμερον, σε συνηθισμένη πλέον χρήση, σημαίνει κάτι πλουραλιστικό (ή σχετικό) που ολοκληρώθη κυριαρχούν στην μονιστική (ή απόλυτο) έννοια.»
«Οι περισσότεροι από τους συγγραφείς που έχω ερευνήσει παραλείπουν τον πολιτισμόν της Κρήτης. Αυτή η παράλειψη εξηγείται στους παλαιοτέρους μέσω της σχεδόν καθολικής τους πλήρους αγνοίας σχετικώς με το παρελθόν της Κρήτης πριν από τις περίφημες ανασκαφές του Έβανς. Εγγύτερον προ ημάς, μόνον ο Τόϋνμπη του δίδει την θέση που του αξίζει. Ο Σπένγκλερ τον αγνοεί και ο Μπάγκμπυ (Bagby) τον προσμετρά ανάμεσα στους δευτερεύοντες ή περιφερειακούς πολιτισμούς. Με βάση τα πρόσφατα έργα, η γνώμη αυτή δεν φαίνεται πλέον δυνατόν να διατηρηθεί.»
«Μεταξύ των συγγραφέων που ανέφερα ανωτέρω, μόνον ο Τόϋνμπη αναφέρει τον βυζαντινόν πολιτισμό ως ειδική μονάδα. Οι Γκομπινώ και Ντανιλέφσκυ τον αγνοούν, ο Σπένγκλερ και ο Μπάγκμπυ τον συμπεριλαμβάνουν στον αραβικό πολιτισμό ή σε εκείνον της Εγγύς Ανατολής. Όμως ο Τόϋνμπη θεωρεί την Οθωμανικήν Αυτοκρατορία ως ενιαία κατάσταση του βυζαντινού πολιτισμού. Δεν ημπορώ να προσυπογράψω καμίαν από αυτές τις απόψεις.»
• Ο Τζέρεμυ Γκρίφιθ (Jeremy Griffith,γεννημένος το 1945) είναι ένας Αυστραλός βιολόγος και συγγραφεύς για το θέμα της «ανθρωπίνης καταστάσεως». Ήλθεν για πρώτην φορά στην προσοχήν του κοινού για τις προσπάθειές του να εύρει την τίγρη της Τασμανίας. Αργότερον έγινε γνωστός για τα γραπτά του σχετικώς με την «ανθρωπίνη κατάσταση» και τις θεωρίες σχετικώς με την πρόοδον του ανθρώπου. Το 1983 ίδρυσεν το «Κίνημα του Παγκοσμίου Μετασχηματισμού» για να προωθήσει τις ιδέες του. Έχει αναπτύξει μια θεωρία συγκρίσιμον με εκείνην του Σπένγκλερ, στην οποίαν αναλύεται η ανάπτυξη των πολιτισμών από την άποψη της ανθρωπίνης ζωής, της νεανικής δυναμικής και της ηλικιακής κοπώσεως. Ίσως οι διαφορές προκύπτουν από το πλαίσιον που επιτρέπει στον συγγραφέα η βραχύτης και η συντομία του έργου. Ωστόσον, ο Γκρίφιθ έχει εδραιώσει τις ιδέες του στην σύγχρονο βιολογική θεωρία της εξελίξεως, καθιστών το έργον του ένα σημαντικόν στίλβωμα ή συμπλήρωμα των θέσεων του Σπένγκλερ.
Κάθε ένα από τα δημοσιευμένα έργα του Γκρίφιθ βασίζεται στην μεγάλην αφηγηματική εξήγηση της ανθρωπίνης φύσεως. Το έργον του είναι πολυεπιστημονικόν, αντλούν από τις φυσικές επιστήμες, την βιολογία, την ανθρωπολογία και την πρωτευοντολογία, μαζί με την φιλοσοφία, την ψυχολογία και την ψυχιατρική. Αναφέρει στοχαστές που προέρχονται από ποικίλα ιστορικά υπόβαθρα και εποχές, από τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Χριστό, μέχρις τους πλέον συγχρόνους φιλοσόφους και επιστήμονες
• Κάρολ Κουίγκλι (Carroll Quigley, 1910-1977): Αμερικανός ιστορικός και θεωρητικός της εξελίξεως των πολιτισμών. Είναι γνωστός για το διδακτικόν του έργον ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιον του Georgetown και για τις λεπτομερείς ακαδημαϊκές του δημοσιεύσεις. Ανέπτυξεν ένα αναλυτικόν πλαίσιο για τις πολιτιστικές σπουδές στο έργον: «Η Εξέλιξη των Πολιτισμών: Εισαγωγή στην Ιστορική Ανάλυση».
Εξήτασεν την εφαρμογήν της επιστημονικής μεθόδου στις κοινωνικές επιστήμες, στην συνέχεια εκαθώρισεν τις ιστορικές υποθέσεις του. Εδημιούργησεν μια διαίρεση του πολιτισμού σε έξ επίπεδα, από το πλέον αφηρημένο στο πλέον συγκεκριμένο – πνευματικό, θρησκευτικό, κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό – και προσεδιώρισεν επτά στάδια ιστορικής αλλαγής, για όλους τους πολιτισμούς: ανάμειξη, κυοφορία, επέκταση, σύγκρουση, καθολική αυτοκρατορία, αποσύνθεση και εισβολή. Ο Κουίγκλι εξήτασεν αυτές του τις υποθέσεις με μιαν λεπτομερή ανάλυση πέντε μεγάλων πολιτισμών: του Μεσοποταμιακού, του Χαναανικού, του Μινωικού, του Κλασικού και του Δυτικού.
«Στον Όσβαλντ Σπένγκλερ, έναν από τους πλέον γνωστούς συγχρόνους συγγραφείς σε αυτό το θέμα, ήταν εμφανής ένας παρόμοιος σταθερότυπος. Διακρίνει σε κάθε λαόν ένα προγενέστερον στάδιο εντόνου δημιουργικότητος που ονομάζεται «πνευματικός πολιτισμός» και ένα μεταγενέστερον στάδιο αποδυναμώσεως της ηθικής ίνας και αφοσιώσεως σε εγωιστικές σωματικές ανέσεις, που ονόμασεν «τεχνικός πολιτισμός». Όπως συνηθίζεται μεταξύ των συγγραφέων για το θέμα αυτό, δεν εδόθη καμία πραγματική εξήγηση για αυτήν την απώλειαν της κινήσεως, αν και το πρότυπον εφηρμόσθη σε δέκα διαφορετικούς “πνευματικούς πολιτισμούς”.»
«Ο Σπένγκλερ ομίλησεν επίσης για δέκα πολιτιστικές μονάδες, αλλά οι μονάδες του ήσαν διαφορετικές από αυτές του Danilevsky και σε ορισμένες περιπτώσεις έγιναν πολύ διφορούμενες, βασιζόμενες σε πνευματικές προοπτικές, όπως οι διάσημες αντιλήψεις του για τον Απολλώνιο (Κλασικό), τον Φαουστικό (Δυτικό) και τον Μαγικό (μετα-Κλασικό Προσωανατολικό) πολιτισμό.»
Άλλα διάσημα ή σπουδαία πρόσωπα που επηρεάσθησαν από την σπενγκλεριανή «Παρακμή της Δύσεως»
• Πωλ Χένρυ Νίτζε (Paul Henry Nitze, (1907 – 2004): συγγραφεύς του NSC 68, θεμελιώδες έγγραφο στη στρατηγική περιορισμού του ψυχρού πολέμου στις ΗΠΑ. Το («NSC 68» – Έγγραφο πολιτικής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (NSC) 68 – «Στόχοι και Προγράμματα των Ηνωμένων Πολιτειών για την Εθνική Ασφάλεια» της 14ης Απριλίου 1950) αφορά στην τελικήν «Έκθεση προς τον Πρόεδρο», συμφώνως προς την Προεδρικήν Οδηγία της 31ης Ιανουαρίου 1950.
Ο Πωλ Χένρυ Νίτζε ήταν Αμερικανός πολιτικός που υπηρέτησεν ως Αναπληρωτής Υπουργός Αμύνης των Ηνωμένων Πολιτειών, υπουργός Ναυτικών των ΗΠΑ και Διευθυντής Σχεδιασμού Πολιτικής του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. Είναι περισσότερον γνωστός ως ο κύριος συγγραφεύς του NSC 68 και συνιδρυτής της «Ομάδος Β’». Εβοήθησεν να διαμορφωθεί η πολιτική αμύνης κατά την διάρκειαν του Ψυχρού Πολέμου και δη κατά την διάρκειαν πολλών διαφορετικών προεδρικών διοικήσεων.
Στο κείμενο γράφεται με σπενγκλεριανούς μακρο-ιστορικούς όρους:
«ΑΝΑΛΥΣΗ – I. Ιστορικό της παρούσης κρίσεως: Τα τελευταία τριάντα πέντε έτη ο κόσμος έχει βιώσει δύο παγκοσμίους πολέμους με τεραστία βία. Έχει παρακολουθήσει δύο επαναστάσεις – την ρωσική και την κινεζική – ακραίας εμβελείας και εντάσεως. Έχει επίσης ιδεί την κατάρρευση πέντε αυτοκρατοριών – Οθωμανική, Αυστρο-Ουγγρική, Γερμανική, Ιταλική και Ιαπωνική – και την δραστικήν παρακμή δύο μεγάλων αυτοκρατορικών συστημάτων, των Βρετανών και των Γάλλων.»
• Ο Σαμήλ Σαλμάνοβιτς Μπασάγιεφ (Шамиль Салманович Басаев ,1965 -2006) ήταν μαχητικός ισλαμιστής οπλαρχηγός της Τσετσενίας και ηγέτης του τσετσενικού κινήματος αυτονομίας. Ο Τσετσένος πολέμαρχος έλαβε την «Παρακμή της Δύσεως» ως δώρον από ένα Ρώσο δημοσιογράφο του ραδιοφώνου. Συμφώνως με πληροφορίες, το εδιάβασε «απνευστί», άγρυπνος επί μίαν νύκτα και εδήλωσεν πως θα εγένετο ο οδηγός του ώστε να οργανώσει τη ζωή στην Τσετσενία. Ο δημοσιογράφος του ραδιοφώνου, είπεν ότι ένας φίλος έφερε ένα αντίγραφο της «Παρακμής της Δύσεως» του Σπένγκλερ, (μια νιτσεϊκή ματιά στην κυκλική άνοδο και πτώση των πολιτισμών), ως δώρο για έναν καθηγητή στο Γκρόζνυ. Ο Μπασάγιεφ εζήτησεν πάραυτα να το δανεισθεί.
«Εκάθισε μεκετών όλη την νύκτα και το επόμενο πρωί, όταν επέστρεψε το βιβλίο, είπεν ότι τελικώς εσυνειδητοποίησε τι να κάμει στην ζωή του και πώς να οργανώσει την ζωή στην Τσετσενία», εδήλωσεν ο δημοσιογράφος Μπαμπίτσκυ ». Άρθρον του Κιμ Μέρφυ στους Times της 10ης Σεπτεμβρίου 2004: «Τσετσένος πολέμαρχος πάντα θρασύς – αλλά ποτέ συλληφθείς».
• Ο διαβόητος Αμερικανοεβραίος διπλωμάτης Χένρυ Κίσινγκερ, Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας και Υπουργός Εξωτερικών στους Προέδρους Νίξον και Φορντ, ο Κίσινγκερ εδήλωσεν ότι επηρεάσθη στην διαμόρφωση της πολιτικοϊστορικής σκέψεώς του από τον Σπένγκλερ και επαρότρυνεν τον Πρόεδρον Νίξον να διαβάσει την «Παρακμήν της Δύσεως».
Ο ιστορικός Γκρέγκ Γκράντιν (Greg Grandin), στο βιβλίον του (2015), «Η σκιά του Κίσινγκερ: To μακρύ άγγιγμα του πλέον αμφιλεομένου πολιτικού της Αμερικής», λέγει ότι «ο Κίσινγκερ ήταν θαυμαστής του Σπένγκλερ, ο οποίος επίστευεν ότι οι πολιτισμοί μεγαλώνουν όταν έχουν ισχυρούς ηγέτες, η κατανόηση των οποίων βασίζεται στο έντονον ένστικτο και στην διαίσθηση. Ο Σπένγκλερ επίστευεν ότι οι πολιτισμοί παρακμάζουν όταν οι ηγέτες περιορίζονται σε στείρα συλλογιστική και εμπειρικό γεγονός. Όμως, ενώ ο Σπένγκλερ επίστευεν ότι ο δυτικός πολιτισμός ήταν σε κατάσταση μη αναστρεψίμου παρακμής, ο Κίσινγκερ επίστευεν ότι αυτό ημπορούσε να αντιστραφεί από τους πολιτικούς με την δύναμη της βουλήσεως να αγνοήσουν τους “άνδρες της πραγματικότητος” και να επιβάλλουν στην πραγματικότητα το όραμά τους.»
• Τζόζεφ Τζων Κάμπελ (Joseph John Campbell,1904 -1987), Αμερικανός καθηγητής λογοτεχνίας στο «Κολλέγιον Sarah Lawrence», ο οποίος ειργάσθη στην συγκριτική μυθολογία και στην συγκριτική θρησκειολογία. Το έργον του καλύπτει πολλές πτυχές της ανθρωπίνης εμπειρίας. Το magnum opus του είναι το βιβλίον «Ο ήρως με τα χίλια πρόσωπα» (1949), όπου συζητά την θεωρίαν του για την διαδρομήν του αρχετύπου ήρωος που ευρίσκεται στις παγκόσμιες μυθολογίες. Από την δημοσίευση του βιβλίου, η θεωρία του Κάμπελ εφηρμόσθη συνειδητώς από μιαν μεγάλη ποικιλία συγχρόνων συγγραφέων και καλλιτεχνών. Η φιλοσοφία του έχει συνοψισθεί στην ιδική του συχνάκις επαναλαμβανομένη φράση: «Ακολουθήστε την ευδαιμονία σας !». Ο καθηγητής ισχυρίσθη πως «Η Παρακμή της Δύσεως» ήταν η μεγαλυτέρα και ισχυροτέρα επιρροή που εδέχθη.
Στο πόνημά του «Μύθοι για να ζεις», (εκδόσεις Bantam Books, 1972) γράφει:
«Ο Σπένγκλερ στην Παρακμή της Δύσεως ορίζει την «κουλτούρα» ως την κατάσταση μιας κοινωνίας «υπό μορφή» υπό την έννοια της «μορφής» ενός αθλητή. Ο τρόπος με τον οποίο κάποιος κρατάει τα χέρια του, τη γωνία με την οποία το σώμα είναι τοποθετημένο: κάθε λεπτομέρεια της αθλητικής μορφής λειτουργεί ως παράγοντας προώθησης για την άνθηση μιας στιγμής ζωής στην εκπλήρωσή της. Και έτσι είναι και στο εξαιρετικά συντονισμένο στυλ μιας κοινωνίας “υπό μορφή”, ενός ιαπωνικού τσαγιού “υπό μορφή,” της κοινωνικής διάθεσης ενός πολιτισμένου λαού που συναντάται “σε μορφή”. Η καταστροφή της φόρμας βεβαίως δεν θα οδηγήσει σε νικητή, ούτε στον αγώνα ενός μιλίου, ούτε στον ανταγωνισμό στον πολιτισμό. Και καθώς αυτός είναι, τελικά, ένας σοβαρός κόσμος, μόνον εκεί όπου η κορυφαία μορφή διατηρείται, εκεί θα επιβιώσει η πολιτισμένη ζωή. Όταν χαθεί ένας αγώνας, δεν μπορεί ποτέ να επαναληφθεί.»
«Αλλά στη συνέχεια, εν μέσω όλης αυτής της αισιοδοξίας για την λογική, την δημοκρατία, τον σοσιαλισμό και τα συναφή, εμφανίστηκε ένα έργο το οποίο ήταν ανησυχητικό: η Παρακμή της Δύσεως από τον Oswald Σπένγκλερ. Άλλες γραφές αβέβαιης εισαγωγής εμφανίστηκαν επίσης σε αυτά τα ευτυχισμένα
χρόνια, από απροσδόκητες προελεύσεις συνοικίες: Το «Μαγικό βουνό» του Thomas Mann, τον «Οδυσσέα» του James Joyce, τη «Μνήμη των προηγούμενων γεγονότων» του Marcel Proust και την «Έρημη Χώρα» του Τhomas Stearns Eliot. Με λογοτεχνική έννοια, αυτά ήταν πολύ μεγάλα χρόνια. Αλλά αυτό που φάνηκε ήταν ότι μερικοί από τους συγγραφείς μας με όλους τους ορθολογιστικούς θριάμβους και τα προοδευτικά πολιτικά μας επιτεύγματα, φωτίζοντας τα σκοτεινά εδάφη της γης και ούτω καθεξής, υπήρξε κάτι που αρχίζει να αποσυντίθεται στην καρδιά του ίδιου του Δυτικού μας πολιτισμού. Και από όλες αυτές τις προειδοποιήσεις και δηλώσεις, αυτή του Σπένγκλερ ήταν η πιο ανησυχητική. Γιατί βασιζόταν στην έννοια ενός οργανικού μοτίβου στην πορεία ζωής ενός πολιτισμού, μιας μορφολογίας της ιστορίας: η ιδέα ότι κάθε πολιτισμός έχει την περίοδο της νεότητας, την περίοδο αποκορύφωσής της, την περίοδο από τότε που άρχισε να γεμίζει με ηλικία και να προσπαθεί να κρατηθεί ορθός μέσω λογικού σχεδιασμού, έργων και οργάνωσης, αλλά τελικά μόνο να τερματίζεται σε μιαν ερείπωση, μιαν απολίθωση, σ’ αυτό που ο Σπένγκλερ αποκαλούσε «φελλαχοποίηση» και όχι σε περαιτέρω ζωή. Επιπλέον, σε αυτήν την άποψη του Σπένγκλερ, είμαστε σήμερα στο σημείο να περάσουμε από αυτό που ονομάζεται περίοδος του Πνευματικού Πολιτισμού σε εκείνη του Τεχνικού Πολιτισμού, δηλαδή από τις περιόδους μας της νεανικής, αυθόρμητης και θαυμάσιας δημιουργικότητας σε εκείνες της αβεβαιότητας και του άγχους, σε προσχεδιασμένα προγράμματα και στην αρχή του τέλους. Όταν αναζητούσε αναλογίες στον κλασικό κόσμο με τον δικό μας, η σημερινή περίοδος αντιστοιχούσε σε εκείνη του τέλους του δεύτερου αιώνα π.Χ., στην εποχή των Καρχηδονιακών πολέμων, στην παρακμή του πνευματικού πολιτιστικού κόσμου της Ελλάδας, στον ελληνιστικό ελληνισμό και στην άνοδο του στρατιωτικού κράτους της Ρώμης, του Καισαρισμού και σε ότι αυτός ονομάζει «Δεύτερη Θρησκευτικότητα», στην πολιτική που βασίζεται στην παροχή «άρτου και θεαμάτων» και τσίρκων στις μεγαλοπολιτικές μάζες, καθώς και σε μια γενική τάση βίας και βιαιότητος στις τέχνες και στις διασκεδάσεις του λαού.»
«Ωστόσον, το σκοτεινότερο όραμα του Σπένγκλερ προβλέπει εδώ μόνο την ερήμωση. Γιατί η επιστήμη και η μηχανή είναι, κατά την άποψή του, εκφράσεις της νοοτροπίας του Δυτικού ανθρώπου, οι οποίες αναλαμβάνονται από μη δυτικούς λαούς μόνον ως μέσο για την ανατροπή και την καταστροφή της Δύσεως. Και όταν αυτή η δολοφονία της χήνας που φέρει τα χρυσά αυγά θα έχει ολοκληρωθεί, δεν θα υπάρξει περαιτέρω εξέλιξη ούτε της επιστήμης ούτε της βιομηχανίας, αλλά η απώλεια ικανοτήτων και μάλιστα και του ενδιαφέροντος και για τις δύο, με επακόλουθη πτώση της τεχνολογίας και της επιστροφής των διαφόρων λαών στο τοπικό στυλ τους. Η σημερινή μεγάλη εποχή της Ευρώπης και η υπόσχεσή της για τον κόσμο στη συνέχεια, θα είναι μόνον ένα σπασμένο όνειρο. Αντίθετα, ο Φρομπένιους, όπως και ο Νίτσε πριν από αυτόν, είδε το παρόν ως μια εποχή μη αναστρέψιμης προόδου, κατά τη διάρκεια μιας πορείας ζωής ολόκληρης της ανθρώπινης φυλής, περνώντας από τα νεανικά, τοπικά οριοθετημένα στάδια της πολιτιστικής ανάπτυξης σε ένα νέο και γενικό μέλλον αλλά και σε απρόβλεπτες δημιουργικές ιδέες και υλοποιήσεις. Όμως πρέπει να ομολογήσω ότι ενώ με τη δική μου σκέψη κλίνω προς την τελευταία άποψη, δεν μπορώ να βγάλω την άλλη, του Σπένγκλερ, από το μυαλό μου.»
«”Ο άνθρωπος,” έγραψε ο Όσβαλντ Σπένγκλερ, “είναι ένα θήραμα.” Αυτό είναι απλώς ένα γεγονός της φύσης. Και ένα άλλο τέτοιο γεγονός είναι ότι σε όλο το ζωικό βασίλειο τα θηρευτικά θηρία, σε σύγκριση με τα χορτοφάγα τους θύματα, είναι γενικά όχι μόνο τα ισχυρότερα αλλά και τα πιο ευφυή. Ο Ηράκλειτος ανεκήρυξε τον πόλεμο ως δημιουργό όλων των μεγάλων πραγμάτων. Και με τις λέξεις του Σπένγκλερ : “Αυτός που στερείται θάρρους ώστε να είναι σφυρί έρχεται στο ρόλο του άκμονα”. Κάθε πολύ ευαίσθητο μυαλό, αντιδρώντας σε αυτήν την ανεπιθύμητη αλήθεια, έχει βρει τη φύση απαράδεκτη και φωνάζει σε όλους εκείνους που ταιριάζουν καλύτερα να ζουν ως “πονηροί”, “κακοί” ή “τερατώδεις”, εγκαθιστώντας αντ’ αυτού, το μοντέλο αυτού που γυρίζει το άλλο μάγουλο και του οποίου η βασιλεία δεν είναι του κόσμου αυτού. Έτσι υπάρχουν τελικά δυο ριζικά αντιτιθέμενες βασικές μυθολογίες που μπορούν να εντοπιστούν στο ευρύ πανόραμα της ιστορίας: Μία στην οποία η τερατώδης αυτή προϋπόθεση της κάθε φευγαλέας ζωής επιβεβαιώνεται με θέληση και η άλλη με την οποία απορρίπτεται.»
Ο πολιτισμός είναι μια κίνηση, όχι μια κατάσταση. Είναι ένα ταξίδι, όχι ένα λιμάνι. – Άρνολντ Τόϋνμπη
Αθανάσιος Κωνσταντίνου
