Μια ανάλυση από την εφημερίδα «Χρυσή Αυγή» που κυκλοφορεί
Η Τουρκία τα τελευταία χρόνια από αντικείμενο, παθητικός παίκτης, των διεθνών εξελίξεων έχει καταφέρει να αναγορευθεί σε υποκείμενο της διεθνούς πολιτικής, κυρίως στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Χωρίς την ειλικρινή, διαυγή και επαγωγό γνώση της πολιτικής της Τουρκίας και των επιδιώξεων αυτής για αλλαγή του status quo σε αυτή την περιοχή, δεν δύναται να υπάρξουν σωστές λήψεις αποφάσεων που θα προωθούν το εθνικό συμφέρον και θα διασφαλίζουν την εθνική ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας. Η ανάλυση της κατάστασης των γεωστρατηγικών επιδιώξεων της γείτονος είναι πρωταρχικής σημασίας για να εκτιμήσουμε τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η Ελλάδα από την τρέχουσα γεωπολιτική δυναμική της Τουρκίας.
Η «γαλάζια πατρίδα» ή «mavi vatan» το τελευταίο διάστημα έχει γίνει ο φάρος της τουρκικής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Τούρκοι ανώτατοι αξιωματούχοι χρησιμοποιούν συχνότατα τον όρο για να καταδείξουν δίκην συντομογραφίας τους θαλάσσιους ισχυρισμούς της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο. Για την Τουρκία, το μεγαλύτερο μέρος των υποθαλάσσιων αποθεμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου βρίσκεται σε αυτό που ερμηνεύει ως αποκλειστική της οικονομική ζώνη, μια στάση που αδιαφιλονίκητα έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα της Ελλάδας και Κύπρου, αλλά και με το Θαλάσσιο Δίκαιο το οποίο όμως δεν έχει υπογράψει η Τουρκία.
Ο πρόεδρος Ερντογάν επανειλημμένα τους τελευταίους μήνες υποστηρίζει ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι έτοιμες να προστατεύσουν τα 462.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα της «γαλάζιας πατρίδας» με μεγάλη αποφασιστικότητα, κάτι που στην διπλωματική γλώσσα σημαίνει ότι η Τουρκία εφόσον απαιτηθεί θα χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα για την προστασία αυτού που ερμηνεύει ως τουρκική ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα.
Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η επινόηση του όρου «mavi vatan» αντιπροσωπεύει κάτι πολύ περισσότερο από ένα εργαλείο προπαγάνδας, μια λέξη κλειδί ή πολιτικό σήμα. Ο όρος σηματοδοτεί μια δραματική αλλαγή στο γεωστρατηγικό δόγμα της Τουρκίας, μια δραματική αλλαγή που προέρχεται από το βαθύ κράτος της Τουρκίας και όχι όπως μερικοί φαντάζονται από τον πρώην ναύαρχο Cem Gürdeniz που είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Mavi Vatan Yazıları» (κείμενα για την γαλάζια πατρίδα) και εμπνευστής, υποστηρικτής του όρου. Η αυξανόμενη δογματική προσέγγιση στον όρο «mavi vatan» από ανώτατους αξιωματούχους, από τα τουρκικά ΜΜΕ και από προσωπικότητες της πολιτικής και διπλωματίας, υποδηλώνει ότι η Τουρκία στο πλαίσιο του νέου στρατηγικού της δόγματος ετοιμάζεται για ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο, μια ένταση που υποστηρίζεται από όλα τα κόμματα και έχει τις ευλογίες του βαθέως κράτους.
Την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα η εξωτερική και αμυντική πολιτική της Τουρκίας βασίστηκε στο δόγμα Νταβούτογλου, ο οποίος με τον όρο «στρατηγικό βάθος» (Stratejik Derinlik) χαρακτήρισε την εγγενή δύναμη της Τουρκίας ως κράτος που βρίσκεται στο πολιτιστικό και ιστορικό σταυροδρόμι της Ευρώπης, της Αφρικής και της Ασίας. Με το δόγμα «στρατηγικό βάθος» η Τουρκία σφυρηλάτησε μια νέα πολιτική, οικονομική και κοινωνική τάξη στην Μέση Ανατολή και στον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο. Το δόγμα Νταβούτογλου βασιζόταν στην προσπάθεια να υπάρχουν «μηδενικά προβλήματα» με τους γείτονες, μια ατζέντα δηλαδή που θα προωθούσε στρατηγική συνεργασία, αυξημένες οικονομικές σχέσεις και αλληλεγγύη με τον μουσουλμανικό κόσμο. Όμως μετά το 2010 το «στρατηγικό βάθος» δεν προσέφερε τρόπο μόχλευσης για την αντιμετώπιση ή την συμμετοχή σε κρίσεις όπως στην Συρία, στην Αίγυπτο ή στην Λιβύη (βλ. «αραβική άνοιξη»).
Μετά την απομάκρυνση και περιθωριοποίηση του Νταβούτογλου το 2016, δεν υπήρξε ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό όραμα για το μέλλον της Τουρκίας και αν υπήρξε θάφτηκε στα βόρεια σύνορα της Συρίας μετά την ρωσική στρατιωτική υποστήριξη στον Άσαντ. Η πιο εκθαμβωτική εξαίρεση στην απουσία οράματος ήταν ο ναύαρχος Cem Gürdeniz, ο οποίος με την «γαλάζια πατρίδα» ενέπνευσε όχι μόνο το τουρκικό ναυτικό (ένα ναυτικό το οποίο ως γνωστό στερείται εκτίμησης για τις θαλάσσιες παραδόσεις και τα επιτεύγματα του), αλλά έθεσε τις βάσεις για το νέο γεωστρατηγικό δόγμα της Τουρκίας.
Ο Gürdeniz εκτός από την υπηρεσία του σε πολλαπλά πολεμικά πλοία και στο ΝΑΤΟ, διετέλεσε από το 2009 έως το 2011 επικεφαλής σχεδιασμού πολιτικής του τουρκικού ναυτικού. Επί πολλά χρόνια συνεργάστηκε στενά με τις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων δυο ετών διαμονής στην Ναυτική Μεταπτυχιακή Σχολή (Naval Postgraduate School), έχει δε συντάξει πολλά βιβλία σχετιζόμενα με το ναυτικό και τον στρατό. Στο πλαίσιο των ανακρίσεων για την υπόθεση «Βαριοπούλα» (Balyoz Harekâtı), ένα σχέδιο πραξικοπηματιών για την πρόκληση έντασης με την Ελλάδα και την απομάκρυνση του Ερντογάν, συνελήφθη το 2011 και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 18 ετών, αφέθηκε ελεύθερος όμως το 2015.
Μετά την αποφυλάκιση του ο ε.α. πλέον Gürdeniz δραστηριοποιήθηκε στον δημόσιο βίο της Τουρκίας, καλύπτοντας με τα άρθρα του στην εφημερίδα «Aydınlık» την ευρύτερη προσπάθεια Τούρκων αξιωματικών για απομάκρυνση από το ΝΑΤΟ και τον προσανατολισμό προς την Ρωσία. Στην εβδομαδιαία στήλη του στην εφημερίδα κατηγορεί συχνά την Ουάσιγκτον ότι υπονομεύει την προσπάθεια της Τουρκίας να αναδειχθεί παγκόσμια δύναμη, υποστηρίζοντας ότι η οικοδόμηση στενών δεσμών με την Ρωσία βοηθάει την προώθηση των τουρκικών συμφερόντων και χρησιμεύει ως προπύργιο στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της Δύσης.
Η πολιτική σκέψη του Gürdeniz αντικατοπτρίζει σήμερα το τουρκικό θεσμικό πλαίσιο ή αν προτιμάται την πολιτική του βαθέως κράτους. Ο Gürdeniz έχει στενές σχέσεις με το κόμμα «Vatan» (Πατρίδα) του Doḡu Perinçek, ένα κόμμα που έχει ως σημαία την αγάπη προς την Ρωσία και την κατηγορηματική αντίθεση προς τις ΗΠΑ. Εικάζεται ότι το «Vatan» έχει σημαντική υποστήριξη μεταξύ του τουρκικού στρατού, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων αξιωματικών. Πιθανολογείται ότι η διοίκηση Ερντογάν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα των Κεμαλιστών το 2016, υποστηρίζει την προώθηση αξιωματικών φίλα προσκείμενων στο κόμμα του Doḡu Perinçek.
Η «γαλάζια πατρίδα» του Cem Gürdeniz δίνει στον Ερντογάν το όραμα, το στρατηγικό πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί τα επόμενα χρόνια. Η «γαλάζια πατρίδα» καλεί την Άγκυρα να μην επιτρέψει στην Ελλάδα το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται τον υποθαλάσσιο ενεργειακό πλούτο της Ανατολικής Μεσογείου. Σύμφωνα με την άποψη του Gürdeniz «ελλείψει στρατιωτικής δύναμης, η Ελλάδα βασίζεται στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Η Ελλάδα δεν πρέπει να επιβάλλει την κυριαρχία της, ζώντας στον ονειρικό κόσμο του παρελθόντος και των φαντασιώσεων της, στο Αιγαίο, στην Μεσόγειο και στην Μαύρη Θάλασσα. Η Ελλάδα θα πρέπει να γνωρίζει την θέση της».
Η επίσημη Τουρκία έχει ευθυγραμμιστεί με τις απόψεις του συγγραφέα της «γαλάζιας πατρίδας». Τα σημάδια επιρροής του Cem Gürdeniz είναι ορατά: Τον Μάρτιο του 2019 το τουρκικό ναυτικό πραγματοποίησε άσκηση μεγάλης κλίμακας με τον επιχειρησιακό κωδικό «mavi vatan», το επίσημο περιοδικό του τουρκικού ναυτικού φέρει αυτό τον τίτλο, δηλώσεις ανώτατων αξιωματούχων, δημοσιεύσεις σχεδόν όλων των εφημερίδων και προγράμματα τηλεοπτικών σταθμών ευθυγραμμίζονται με το σύνθημα «mavi vatan». Η πιο εντυπωσιακή επίδειξη αυτού του όρου ως γεωστρατηγικό δόγμα φαίνεται από την εξελισσόμενη πολιτική της Τουρκίας στην Λιβύη, αλλά και από τις άνευ διακοπής εντάσεις με την Ελλάδα.
Είναι γνωστό από την ιστορία των τελευταίων 100 ετών ότι η Τουρκία δεν αλλάζει πορεία η οποία έχει συμφωνηθεί απ’ όλα τα κόμματα και εγκριθεί από το βαθύ κράτος. Το γεωστρατηγικό δόγμα «γαλάζια πατρίδα» ανεξαρτήτως του ποιος κυβερνά, αποτελεί τον προσανατολισμό της Τουρκίας για την επόμενη δεκαετία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Ελλάδα στο πλαίσιο του τουρκικού δόγματος «γαλάζια πατρίδα» σύντομα θα υποχρεωθεί να διαχειριστεί μια σημαντικότατη ελληνοτουρκική κρίση η οποία θα έχει και χαρακτηριστικά υβριδικού πολέμου, κάτι που θα την εξωθήσει εκ των πραγμάτων στο δίλημμα της αποδοχής των τουρκικών αξιώσεων ή της σύγκρουσης, μιας σύγκρουσης για την οποία στρατιωτικά και πολιτικά είναι περισσότερο προετοιμασμένη η Τουρκία παρά η Ελλάδα.
Γ. ΛΙΝΑΡΔΗΣ