«Πέθαναν μυριάδες,/ κι ανάμεσά τους, οι καλύτεροι,/ για μια φαφούτα γριά σκύλα,/ για έναν μπαλωμένο πολιτισμό.”
Ο Έζρα Πάουντ δεν υπήρξε απλά ένας μεγάλος ποιητής του 20ου αιώνος, αλλά Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΟΣ και όταν κάποτε σταματήσει να επικρατεί η εμπάθεια σε ολόκληρο τον κόσμο, τότε αυτό σίγουρα θα ειπωθεί!
Στην εφημερίδα “ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ” έγραψε προ ημερών ένα κείμενο με τίτλο “Ο πρώτος μοντερνιστής ποιητής”, ο κ. Χάρης Βλαβιανός, εξαίρετος λογοτέχνης και υπέροχος μεταφραστής του Έζρα Πάουντ και αποτυχημένος απολογητής του, αφού από κανέναν δεν ζήτησε ο Έζρα Πάουντ να απολογηθεί για λογαριασμό του!
Αναφέρεται στο κείμενό του στα εκατό χρόνια από την πρώτη έκδοση του κορυφαίου ποιήματός του “Χιου Σέλγουιν Μώμπερλυ”, ένα ποίημα, που γράφτηκε στα χρόνια του πρώτου μεγάλου πολέμου και που μέσα απ’ αυτό κρίνει ο Πάουντ τον κόσμο που ερχότανε, τον κόσμο που ζούμε ακόμη και σήμερα.
Γράφει δε χαρακτηριστικά για το μεγάλο αυτό έργο του Έζρα Παουντ:
“Ο Πάουντ αντιπαραβάλλει τη θυσία της νεανικής σάρκας με τη «φαφούτα γριά σκύλα» (Αγγλία). Στο ποίημα «IV» διαβάζουμε: «Αυτοί πάντως πολέμησαν,/ και μερικοί πιστεύοντας,/ pro domo πάντως…// Αλλοι πρόθυμοι για τα όπλα,/ άλλοι για περιπέτεια,/ άλλοι απ’ τον φόβο της αδυναμίας,/ άλλοι από τον φόβο της αποδοκιμασίας,/ άλλοι από αγάπη για τη σφαγή, στη φαντασία,/ μαθαίνοντας αργότερα…/ άλλοι με φόβο, μαθαίνοντας την αγάπη της σφαγής·// μερικοί έπεσαν, pro patria,// non “dulce” non “et décor”…// βούτηξαν ως τα μάτια στην κόλαση/ πιστεύοντας στα ψέματα των γέρων, ύστερα δυσπιστώντας/ επέστρεψαν στην πατρίδα, επέστρεψαν σ’ ένα ψέμα,/ επέστρεψαν σε αμέτρητες απάτες/ επέστρεψαν σε παλιά ψέματα και νέους εξευτελισμούς·/ τοκογλυφία πορωμένη και πανάρχαια/ και στις δημόσιες θέσεις συκοφάντες».
Ποιοι ήταν αλήθεια αυτοί που στήριξαν το ψέμα, τις απάτες, τους εξευτελισμούς; Ποιοι ήταν οι πορωμένοι και πανάρχαιοι τοκογλύφοι και οι συκοφάντες στις δημόσιες θέσεις; Μα ποιοι άλλοι από αυτούς που πολέμησε στην συνέχεια ο Πάουντ με θάρρος δημόσια έχοντας ψηλά το μέτωπο, αντιμετωπίζοντας με υπερηφάνεια την χλεύη και τις διώξεις. Και είναι οι στοίχοι του Πάουντ που λένε:
«Πέθαναν μυριάδες,/ κι ανάμεσά τους, οι καλύτεροι,/ για μια φαφούτα γριά σκύλα,/ για έναν μπαλωμένο πολιτισμό,// γοητεία, χαμόγελο στο ευγενικό στόμα,/ γοργή ματιά που χάθηκε κάτω απ’ της γης το βλέφαρο,// για δυο γρόσες σπασμένα αγάλματα,/ για μερικές χιλιάδες στραπατσαρισμένα βιβλία».
Ποια είναι η “φαφούτα γριά σκύλα”; Το λέει ο ίδιος ο κ. Χάρης Βλαβιανός, είναι η Αγγλία. Είναι για τον Πάουντ οι δυνάμεις του φιλελευθερισμού και της τοκογλυφίας της “Usura” του ομωνύμου ποίηματος του! Και ενάντια στην φαφούτα γριά σκύλα είναι “η γοργή ματιά που χάθηκε κάτω από της γης το βλέφαρο για δύο γρόσες σπασμένα αγάλματα” …
Όμως ο κ. Χάρης Βλαβιανός, ενώ θαυμάζει αναμφίβολα τον Πάουντ, νοιώθει υποχρεωμένος να τον δικαιολογήσει, χωρίς ποτέ αυτό βεβαίως να το έχει ζητήσει ο Έζρα Πάουντ από κανέναν! Και γράφει:
“Η μετέπειτα πορεία του Πάουντ είναι γνωστή. Προτίμησε τη φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι από τη φιλελεύθερη Αγγλία του Λόιντ Τζορτζ. Ο Ελιοτ, ο Γέιτς και ο κύκλος του Bloomsbury δεν συμμερίστηκαν τις απόψεις του και δεν είχαν το δικό του τραγικό τέλος.”
Αλήθεια, ο Έλιοτ και ο Γέιτς οι δύο άλλοι μεγάλοι ποιητές του 20ου αιώνα ήταν φιλελεύθεροι; Γράφει και απαντά σχετικά ο ίδιος ο κ. Βλαβιανός σε παλαιότερο κείμενό του:
«Δεν κρύβω την αντιπάθειά μου για τον φασισμό και τις ιδέες του, από την άλλη όμως αγαπάω τον Πάουντ. Είναι θερμή η σχέση μου μαζί του. Στα Cantos που έχω μεταφράσει (ειδικά στο 81), αυτά της Εξιλέωσης, ο ποιητής παραδέχεται ότι έχει αποτύχει να δημιουργήσει έναν σύγχρονο Παράδεισο. Είναι ανθρώπινη η αποτυχία του. Ήταν λάθος η πολιτική του στράτευση. Ηθελα να καταλάβω τη φωνή του. Εχουμε να κάνουμε μ’ έναν συντετριμμένο άνθρωπο που τιμωρήθηκε σκληρά. Και ο Τ. Σ. Ελιοτ ήταν αντισημίτης, αλλά ήταν αρκετά προσεκτικός. Και ο Γέιτς έγραψε τον ύμνο των Ιρλανδών φασιστών, αλλά, τελικά, μόνο ο Πάουντ το πλήρωσε ακριβά».
Αντισημίτης και ο Έλιοτ, λοιπόν και ο Γέιτς πράγματι έγραψε τον ύμνο των Ιρλανδών φασιστών! Απλά τόσο ο Έλιοτ όσο και ο Γέιτς δεν τόλμησαν να περάσουν την κόκκινη γραμμή που πέρασε ο Πάουντ! Για τον οποίο Πάουντ, γράφει στο τελευταίο κείμενό του ο Χάρης Βλαβιανός:
«Αυτό που δεν μπορεί να του συγχωρεθεί δεν είναι τόσο η στράτευσή του με τον Μουσολίνι όσο ο ακραίος αντισημιτισμός του. Αλλά εκείνη την εποχή πάρα πολλοί συγγραφείς είχαν την προκατάληψη του αντισημιτισμού. Ο Πάουντ στο τέλος της ζωής του κατάλαβε αυτό το λάθος».
Μας λέει ότι κατάλαβε το λάθος … Πόθεν το τεκμαίρει; Από το 1958 έως το 1972, ο Πάουντ έζησε ελεύθερος 14 χρόνια στην Ιταλία. Δεν έγραψε ούτε μία αράδα που θα μπορούσε να λεχθεί ότι ήταν δήλωση μετανοίας. Μάλιστα το 1968 επισκέφτηκε την Ελλάδα να προσκυνήσει τον Ιερό Βράχο του Δυτικού Πολιτισμού, όπως είχε αποκαλέσει την Ακρόπολη και συναντήθηκε μάλιστα με τον Γεώργιο Σεφέρη, ο οποίος τον δεξιώθηκε σπίτι του.
Η τελευταία μου απάντηση στον κ. Χάρη Βλαβιανό, εξαίρετο λογοτέχνη και θαυμάσιο μεταφραστή του Έζρα Πάουντ είναι η φωτογραφία του Έζρα Πάουντ όταν επέστρεψε το 1958 στην Ιταλία όταν τους δημοσιογράφους που τον περίμεναν χαιρέτισε με το δεξί χέρι ψηλά. Μήπως ήταν και αυτό μία δήλωση μετανοίας…
Ν.Γ. ΜΙΧΑΛΟΛΙΑΚΟΣ