Πώς σώθηκε το αρχείο της Φιλικής Εταιρείας, που είχε κρύψει ο κυνηγημένος από το ελληνικό (;) κράτος Εμμανουήλ Ξάνθος
Μετά την Επανάσταση του 1821 οι μεγάλες δυνάμεις και πρώτη απ’ όλους η Αγγλία επέβαλε στην Πατρίδα μας ένα καθεστώς προτεκτοράτου. Για να επιτύχει τον σκοπό της αυτό έπρεπε να παραμεριστούν οι άνθρωποι της Φιλικής Εταιρείας και πρώτα απ’ όλα ο κυβερνήτης ο Ιωάννης Καποδίστριας.
Για τις σχέσεις Καποδίστρια και Άγγλων ο Ν. Δραγούμης γράφει:
“Δεν ηγάπα τους Άγγλους ο Κυβερνήτης, τους εθεώρει ασπόνδους εχθρούς της Ελλάδος. «Βλέπεις τούτους με τες κόκκινες βελάδες;» είπε μοί ποτε, «είναι Τούρκοι».”
Πριν λίγες ημέρες, 14 Σεπτεμβρίου 2020, ήταν η επέτειος της Ιδρύσεως της Φιλικής Εταιρείας, η οποία ήταν η ψυχή της Επαναστάσεως του 1821 κι όμως κανένας δεν το θυμήθηκε. Όχι τυχαία …
Ας δούμε όμως την τύχη κάποιων εκ των πρωταγωνιστών της Φιλικής Εταιρείας. Ο Νικόλαος Σκουφάς πέθανε νέος πριν την έκρηξη της Επαναστάσεως. Ο Αθανάσιος Τσακάλωφ πολέμησε με τον Ιερό Λόχο στο Δραγατσάνι και ύστερα πήγε στην Πελοπόννησο. Στα 1832 όμως, λίγο μετά την δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, φεύγει για την Ρωσία όπου και πέθανε και δεν επιστρέφει ποτέ στην ελεύθερη Ελλάδα!
Ο Πρίγκιπας Νικόλαος Υψηλάντης, ο Διοικητής του Ιερού Λόχου και αυτός πεθαίνει εκτός Ελλάδος και μάλιστα αφήνει απομνημονεύματα στα … Γαλλικά! Ο Εμμανουήλ Ξάνθος κάπου στα τέλη της δεκαετίας του 1830, μέσα σε πλήρη ανέχεια, προσλαμβάνεται χαμηλόμισθος σε μία θέση του δημοσίου, αλλά απολύεται γρήγορα. Ζει μέσα σε απόλυτη πενία και φόβο … και πεθαίνει άγνωστος, μεταξύ αγνώστων!
Πώς σώθηκε το Αρχείο της Φιλικής Εταιρείας το… 1991!
Το παρακάτω δημοσίευμα – επιστολή αναφέρει πως σώθηκε το αρχείο της Φιλικής Εταιρείας, που είχε κρύψει από φόβο προς τις αρχές του ελληνικού κράτους, ο Εμμανουήλ Ξάνθος:
Το σεντούκι της γιαγιάς και το αρχείο Εμμ. Ξάνθου – “Kύριε διευθυντά. Με αφορμή την παρουσίαση των απομνημονευμάτων του Φιλικού Εμμανουήλ Ξάνθου από την «Καθημερινή» της Κυριακής την ημέρα του Πάσχα, με σχολιασμό της αγαπητής Μαρίας Παπαναστασίου, θα ήθελα να αναφέρω, χάριν των αναγνωστών, με ποιον τρόπο περιήλθε στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος (ΙΕΕΕ – Εθνικό Ιστορικό Μουσείο) το αρχείο του συνιδρυτή της Φιλικής Εταιρείας. Ενα πρωινό του 1991, μου τηλεφώνησαν στο μουσείο από το γραφείο της υπουργού Πολιτισμού κ. Μπενάκη ότι είχε έρθει από τη Σάμο μία κυρία και ζητούσε από την υπουργό τον διορισμό της κόρης της.
Ως αντάλλαγμα καλής θελήσεως, έδινε στην υπουργό ένα μεγάλο δέμα με χαρτιά, αλληλογραφία και άλλα που είχαν βρεθεί στο σεντούκι της γιαγιάς, η οποία είχε λείψει πριν από λίγο καιρό, τυλιγμένα μέσα σε ένα καφτάνι (ανδρικό ένδυμα προεπαναστατικών χρόνων), χωρίς να γνωρίζει ακριβώς τι είναι.
Μου τηλεφώνησε λοιπόν η κ. υπουργός ζητώντας να δούμε για τι χαρτιά επρόκειτο. Ήρθε στο μουσείο η κυρία με την κόρη της και έναν μεγάλο μπόγο. Από την πρώτη στιγμή που ανοίχτηκε το δέμα φάνηκε πως ήταν μια πυκνή ομάδα από γράμματα διαφόρων, που σχεδόν στο σύνολό τους απευθύνονταν στον Εμμανουήλ Ξάνθο της Φιλικής Εταιρείας.
Μας ήταν γνωστό ότι ο Ξάνθος, ύστερα από τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους, κακόπαθε και αμφισβητήθηκε. Μέσα σ’ αυτή τη δίνη, έζησε δύσκολες στιγμές και τον κατείχε φοβία. Φρόντισε, λοιπόν, να στείλει όλα του τα χαρτιά (γράμματα και άλλα, το αρχείο του δηλαδή) με το καΐκι του γαμπρού του στη Σάμο. Έγινε συνεπώς φανερό ότι επρόκειτο για το αρχείο της Φιλικής Εταιρείας που διατήρησε ο Εμμανουήλ Ξάνθος και ενημερώθηκε η κυρία υπουργός.
Φρόντισε τότε η ΙΕΕΕ να διαπραγματευτεί και τελικά να αγοράσει το αρχείο αυτό, σε μια τιμή αρκετά υψηλή, παρά την οικονομική –και τότε– δυσκολία. Έτσι περιήλθε το Αρχείο Εμμανουήλ Ξάνθου στο μουσείο. Δυστυχώς, το σεντούκι και το καφτάνι δεν διασώθηκαν: Είχαν πεταχτεί πριν μάθει κάτι το υπουργείο και εμείς. Κατά τα έτη που ακολούθησαν, το Αρχείο Εμμανουήλ Ξάνθου τακτοποιήθηκε, συντηρήθηκε από το ειδικό εργαστήριο χάρτου του μουσείου και τελικά εκδόθηκε σε τέσσερις ογκώδεις τόμους από τις κ. Σένια Τσίμπανη-Δάλα, Μαρία Παπαναστασίου και το λοιπό επιστημονικό προσωπικό της ΙΕΕΕ … Αυτή είναι η μικρή ιστορία, αγαπητή «Καθημερινή», που συμπληρώνει τη μεγάλη.
Ιωαννης Κ. Μαζαρακης-Αινιαν, τέως γεν. γραμματέας ΙΕΕΕ
Αυτή ήταν η σκληρή τύχη του Εμμανουήλ Ξάνθου και του αρχείου του σε μια Ελλάδα που δεν ήταν και δεν είναι Ελλάδα, αλλά ψευτορωμαίικο.
Επίσης όσοι επιφανείς πολέμαρχοι του 1821 αντιστάθηκαν στο να γίνει η Ελλάδα ένα υποχείριο της Αγγλικής αποικιοκρατίας άλλοι φυλακίστηκαν, άλλοι δολοφονήθηκαν και άλλοι πέθαναν σε καθεστώς έσχατης πενίας.
Οι άνθρωποι της “Φιλικής Εταιρείας” εξοντώθηκαν κυριολεκτικά και όσοι πρόλαβαν έφυγαν εκτός Ελλάδος. Και η Ιστορία της Ξενοκρατίας συνεχίζεται και το πνεύμα του 1821 πρέπει να μείνει ζωντανό ενάντια στον “νέο πατριωτισμό” για να γεννηθεί κάποτε επί τέλους μία Νέα Ελλάδα πραγματικά Ελεύθερη!
Ν.Γ. ΜΙΧΑΛΟΛΙΑΚΟΣ