Όμως πολλοί από τους απλούς αντάρτες που ήθελαν να ελευθερωθεί η πατρίδα τους κατάλαβαν με τον καιρό τον προδοτικό ρόλο που πήγαινε να παίξει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην Μακεδονία (και αλλού) υπό την καθοδήγηση του ΚΚΕ και των “συντρόφων” του (Γιουγκοσλάβων, ψευτο-Μακεδόνων, Βουλγάρων κλπ). Έλαβαν χώρα διάφορα περιστατικά για τα οποία αξίζει να γίνουν αναφορές όπως για παράδειγμα η προσπάθεια να στασιάσει ολόκληρο το 28ο Σύνταγμα της 9ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και να φύγουν από την οργάνωση καθώς το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, είπαν, υποθάλπτει και βοηθά τις αποσχιστικές τάσεις των Σλαβομακεδόνων. Τους ανέχεται να κάνουν αποσχιστική προπαγάνδα και μάλιστα στη δραστηριότητα τους αυτή τους βοηθούν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες. Οι ίδιοι οι αρχηγοί του 28ου Συντάγματος κατηγορούσαν την ίδια τους την κεντρική οργάνωση. Πέρασαν από ανταρτοδικείο και καταδικάστηκαν σε θάνατο για αυτές τους τις κατηγορίες, οι υπόλοιποι δεν τόλμησαν όμως να εκτελέσουν την απόφαση καθώς γνώριζαν πως οι κατηγορίες ήταν αληθινές.
Ας δούμε μερικά στοιχεία παραπάνω και ονόματα από το βιβλίο του Μοιράρχου Κωνσταντίνου Αντωνίου που εκδόθηκε το 1950 (εξαφανισμένο πλέον):
Εις την κατηγορίαν αυτήν άνήκουσι τά θύματα τών κομμουνιστικών άνταρτοδικείων και «εκκαθαρίσεων», ενδεικτικώς δέ περιεγράφη άνωτέρο ή περίπτωσις τών Κιουρτσιδάκη – Μανταροποΰλου -Ζήση. Εις τήν κατηγορίαν αυτήν ανήκει δ’ εξ Ευβοίας δημοδιδάσκαλος Ιωάννης Νταλίνης, ό’στις αφού έπι ένα και ήμισυ έτος, είργάσθη μέ φανατισμόν, ως καθοδηγητής ολοκλήρου τής πεδινής περιοχής Καστοριάς, όταν αντελήφθη ότι τό Κ.Κ.Ε. χάριν τών σλαυοφώνων, απεφάσισε νά εξόντωση τούς προκρίτους τών χωρίων, αφού ειδοποίησε τούς μελλοθανάτους, εγκατέλειψε τον σατανάν, και έχομεν εις χείρας μας 20σέλιδον λεπτομερή έκθεσίν του.
Έλασίτης, αλλ’ έθνικόφρων, είναι ό τότε ΐλαρχος Καρατάσσος, όστις Διοικητής τοϋ 27ου Συντάγματος Ε.Λ.Α.Σ., παρά την λυσσαλέαν άντίδρασιν τοΰ Κ.Κ.Ε., εκίνησε τον πόλεμον κατά τοΰ Σ.Ν.Ο.Φ.
Έλασίται, αλλ’ εθνικόφρονες υπήρξαν οί Δώδος, Λαζαρίδης, Δάγκας, Εΰφραιμίδης, Σμαρόπουλος και τόσοι άλλοι, οί οποίοι μόλις εΐδον τήν δημιουργίαν Σ.Ν.Ο.Φ., απεφάσισαν την κατά τών κομμουνιστών έπανάστασιν, όπως καΐ τόσοι άλλοι, τών οποίων ή παράθεσις τών όνομάτιον απαιτεί τόμους.
Ό Λαζαρίδης, κατηγορήθη τότε, από τήν έθνικιστικήν δργάνωσιν Π.Α.Ο. ώς αποστάτης, αλλά δέν ξεύρω τί γνώμην έχουν σήμερον οί επιζήσαντες τής Π. Α.Ο. Πιστεΰομεν ότι ο Λαζαρίδης, διά τής δράσεως του ώς Έλασίτου, πρέπει ν’ άποτελή παράδειγμα προς μίμησιν. Άφοΰ ειδεν τήν προδοσίαν τοΰ Ε.A.M. – Ε.Λ.Α.Σ., εσκίρτησε από έπιθυμίαν να άνατρέψη τήν προδοσίαν και δέν έσκέφθη τούς άσφυκτικώς πλαισιοϋντας αυτόν, πολιτικούς τοϋ Κ.Κ.Ε. και έθεσε τάς βάσεις διά τήν κοπήν τών προδοτικών χειρών τοΰ Κ.Κ.Ε. Συνεννοήθη και μέ άλλους, έχοντας ώραΐον ελληνικόν αίμα. Ό ενθουσιασμός ενός χωρικού, ευρισκομένου εις τάς τάξεις τοΰ Ε.Λ.Α.Σ. και μεμυημένου εις τό σχέδιον τής εξεγέρσεως, όχι μόνον έματαίωσε τούς σκοπούς τοΰ Λαζαρίδη, αλλά και ώδήγησεν εις τό ανταρτοδικεΐον Πενταλόφου, τον “Ιούνιον 1944, τους ίπερόχούς αυτούς “Ελληνας. Ενώπιον τοϋ άνταρτοδικείου αυτού, συγκροτηθέντος εκ των Παλάσκα, πρωτοδίκου, Χουτουρη Άριστ., Λοχ. Πυρ. Τσουρου, Οικονόμου Β. δικηγόρου εκ Γρεβενών και με λαϊκόν έπίτροπον τον «Βασιλάκη». Ό Λαζαρίδης ανέλαβε έξ ολοκλήρου την εύθύνην και απολογούμενος έβροντοφώνησε : «Δεν είδα πουθενά την λέξιν ΕΛΛΑΣ. Δεν είδα ποτέ και σέ κανένα μέρος νά κυματίζη ή Ελληνική Σημαία. Είδα όμως στο Τσοτΰλι και Πετροπουλάκι βουλγαρικάς και αυτονομιστικάς σημαίας. Επιτρέψατε εις τον Βοΰλγαρον Τέμπο νά ομιλεί εις τό Συνέδριον τοϋ Ε.Α,Μ. περί αύτονομίσεως, Σλαυομακεδόνων και μειονοτήτων. Έδημΐουργήσατε τό Σ.Ν.Ο.Φ. Δεν κάνετε έθνικόν αγώνα, αλλά έμπορεύεσθε τήν Ελλάδα».