Στις 18 Μαΐου εορτάζεται η επέτειος της νικηφόρας μάχη των Δολιανών, η οποία υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μάχες της εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης των Ελλήνων το 1821, ανυψώνοντας το ηθικό τους, μιας μάχης που κατάφερε στους Τούρκους μία από τις πρώτες και μεγαλύτερες ήττες τους, και άνοιξε τον δρόμο για την Άλωση της Τριπολιτσάς, εδραιώνοντας την μόλις δίμηνη επανάσταση.
Είναι γνωστό ότι η Τρίπολη το 1821 αποτελούσε για τους Τούρκους το διοικητικό, οικονομικό και στρατιωτικό κέντρο του Μοριά (Πελοποννήσου), επομένως είχε μεγάλη στρατηγική σημασία να περάσει σύντομα σε ελληνικά χέρια.
Με τον σκοπό αυτό λοιπόν οργανώθηκαν τέσσερα στρατόπεδα σε αντίστοιχα στρατηγικά σημεία στα βουνά της περιφέρειας του λεκανοπεδίου(Βαλτέτσι, Χρυσοβίτσι, Πιάνα, Βέρβενα), οι θέσεις των οποίων επιλέχθηκαν από τον Κολοκοτρώνη.
Το στρατόπεδο εκείνο που βρισκόταν στα γειτονικά των Άνω Δολιανών Βέρβενα, αριθμούσε περισσότερους από 2.000 οπλαρχηγούς και στρατιώτες από διάφορα μέρη της Πελοποννήσου.
Μετά από τη θριαμβευτική νίκη των Ελλήνων στο Βαλτέτσι, οι τούρκοι εξέδραμαν πάλι από την Τριπολιτσά κινούμενοι εναντίον του στρατοπέδου των Βερβένων και χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες: η πρώτη κατευθύνθηκε προς τα Βέρβενα, η δεύτερη προς τα Δολιανά (που ήταν προφυλακή του στρατοπέδου των Βερβένων) και η τρίτη ομάδα, αφού κατευθύνθηκε ανατολικά των Δολιανών προς το Δραγούνι, διέλυσε το μικρό ελληνικό τμήμα και κινήθηκε επίσης προς τα Βέρβενα, όπου η αντίσταση των Ελλήνων που ήταν οχυρωμένοι στα σπίτια τους ήταν σθεναρή και ανάγκασε τους τούρκους σε υποχώρηση και άτακτη φυγή μέχρι τα Δολιανά.
Την ημέρα εκείνη έτυχε να βρίσκεται στα Δολιανά ο Καπετάν Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστός και ως Νικηταράς. Με μια ομάδα 150 ανδρών και με τον αδερφό του είχε διανυκτερεύσει στο χωριό και ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για το Άργος με εντολή του Κολοκοτρώνη. Τον σταμάτησαν όμως οι κάτοικοι που αντιλήφθηκαν τον ερχομό των τούρκων και τον κάλεσαν σε βοήθεια. Έτσι ο Νικηταράς μαζί με τους άνδρες του και ένοπλους Δολιανίτες οχυρώθηκαν σε πέτρινα σπίτια του οικισμού. Οι τούρκοι πολιορκούσαν το μέρος μία ολόκληρη ημέρα, αλλά απέβη άκαρπη η προσπάθειά τους και υποχώρησαν προς την Τριπολιτσά.
Τότε ο Νικηταράς και οι άνδρες του βγαίνουν από τα σπίτια και καταδιώκουν τους τούρκους με μένος, προκαλώντας τους σημαντικές απώλειες. Στην καταδίωξη αυτή ο Νικηταράς έδειξε την μεγάλη πολεμική του ικανότητα σκοτώνοντας τόσους πολλούς εχθρούς, ώστε πήρε το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος».
Οι τούρκοι έφυγαν πανικόβλητοι, ενώ η ραγδαία βροχή που ξέσπασε και το σκοτάδι τα νύχτας που έπεσε δεν έδωσαν στους Έλληνες την δυνατότητα να προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό, ενώ όπως αναφέρει ο Φωτάκος «Αν είχον οι Έλληνες μίαν ακόμη ημέραν ήθελαν τους κατασφάξει όλους»!
Παρ΄όλα αυτά το ανθρωποκυνηγητό κρατάει όλη τη νύχτα. Δύο νεκρούς είχαν οι Έλληνες από τη μάχη αυτή, ο ένας εκ των οποίων ήταν ο Γεωργάκης Διγενής και ο άλλος ο Αναγνώστης Ρόρης από τα Δολιανά.
Τα ρούχα του Νικηταρά ήταν καταματωμένα από τους σφαγμένους. Το χέρι του ήταν αγκυλωμένο στο σπαθί.
Όπως σημειώνει ο Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του, «εμούδιασαν οι Τούρκοι και δεν εβγήκαν άλλη φορά διά εκστρατείαν».
Η μεγάλη αυτή νίκη των Ελλήνων στα Δολιανά είχε διπλή σημασία, αφού από τη μία έκαμψε το ηθικό των τούρκων και από την άλλη έδωσε κουράγιο στους Έλληνες για να συνεχίσουν τον – νικηφόρο τελικά – αγώνα για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.
Κ.Π.