Στο σημείο αυτό πρέπει να περάσουμε σε ένα άλλο ζήτημα σημαίνον για τις σχέσεις Έθνους και κράτους. Δηλαδή, τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το κράτος, ο οποίος δεν είναι άλλος από το πολίτευμα και πάλι οι Ίων Δραγούμης δίδει την απάντηση:
“Αν είμαστε ζωντανό γένος, δε θα κολλήσωμε στο πολιτικό σύστημα που μας κάθισαν. Το σύνταγμα και οι βουλευτές είναι μια αρρώστια.”. ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ “Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ”.
Αλλά και ο Περικλής Γιαννόπουλος με τον δικό του τρόπο περιγράφει το νεοελληνικό κράτος που δεν άλλαξε και πολύ από τότε που έγραφε τούτα τα λόγια:
“Παντού τιποτένιος άνθρωποι κάμνοντες τις δουλίτσες των, μισθοτρωκτικοί, βιβλιοκαπηλικοί, δούλοι οικτρότατοι του βουλευτού, γυαλισταί των παπουτσιών του κόμματος, τρέχοντες διαρκώς λαχανιασμένοι δια τα συμφέροντα του κόμματος που τους έπλασε, τους ενοικίασε, τους διατηρεί. Άκαρδοι, άλαλοι, άμυαλοι, δηλητηριάζοντες, αφιονίζοντες και σαβανώνοντες τη Νεότητα…”.
Ένας άλλος ξεχωριστός πολιτικός νους, ο οποίος προσεγγίζει την κατάσταση από μία εντελώς διαφορετική οπτική, ένας σύγχρονος διανοούμενος μας περιγράφει πως και γιατί η Ελλάδα απέκτησε αυτές τις πολιτικές δομές. Έγινε το κράτος που ξέρουμε.
“Όπως η εξ αντικειμένου ένταξη της Ελλάδας στο διεθνές καπιταλιστικό σύστημα είχε ουσιώδεις επιπτώσεις στην οικονομία της, έτσι και η παράλληλη ένταξή της στο διεθνές πολιτικό σύστημα και μάλιστα σε εποχή συνεχούς όξυνσης του ανατολικού ζητήματος, επέδρασε αποφασιστικά πάνω στην διαμόρφωση των πολιτικών της δομών. Η εισαγωγή του βασιλευόμενου κοινοβουλευτισμού στην χώρα και μάλιστα πάνω στη βάση της καθολικής ψηφοφορίας, δεν υπήρξε αναγκαία κι αναπόδραστη απόρροια εσωτερικών διεργασιών, αλλά κατά πρώτο λόγο η απάντηση των Δυτικών Δυνάμεων στην ανυπακοή των οθωνικής κυβέρνησης σε κρίσιμα θέματα εξωτερικής πολιτικής (υποστήριξη των αλύτρωτων κ.λπ.) και συνάμα το μέσο με το οποίο οι Δυνάμεις αυτές φαντάζονταν ότι στο εξής θα μπορούσαν να ασκήσουν πιο τελεσφόρα την επιρροή τους”.
Παναγιώτης Κονδύλης “ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ”.