»Ακόμα και στην εκκένωση, οι Έλληνες φαίνονται καλοί στρατιώτες. Έχουν έναν αέρα θαρραλέας επιμονής που θα σήμαινε δύσκολα ξεμπερδέματα για τον Τούρκο, αν ο στρατός του Κεμάλ έπρεπε να πολεμήσει για τη Θράκη, αντί αυτή να του δοθεί ως δώρο στα Μουδανιά.
Ο λοχαγός Ουίταλ του ινδικού ιππικού (…) μου είπε την εκ των έσω ιστορία της ίντριγκας που οδήγησε στην κατάρρευση του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία: Οι Έλληνες στρατιώτες ήταν πολεμιστές πρώτης κατηγορίας. Είχαν καλούς αξιωματικούς, οι οποίοι είχαν υπηρετήσει με τους Βρετανούς και τους Γάλλους στη Θεσσαλονίκη και υπερτερούσαν του κεμαλικού στρατού. Πιστεύω ότι θα καταλάμβαναν την Άγκυρα και θα έβαζαν τέλος στον πόλεμο, αν δεν είχαν προδοθεί.”
Έρνεστ Χεμινγουέη, 1922
Λίγοι γνωρίζουν ότι τον Απρίλιο του 1923 επτά μόλις μήνες μετά την καταστροφή ο Ελληνικός Στρατός παρέτασσε στον Έβρο ποταμό μια στρατιά αποτελούμενη από δέκα αξιόμαχες μεραρχίες, εννέα πεζικού και μια ιππικού. Επίσης, διέθετε και δύο Συντάγματα πεδινού πυροβολικού.
Η Στρατιά του Έβρου είχε σκοπό την διεκδίκηση μέσω της συνθήκης της Λωζάννης, της Ανατολικής Θράκης. Οι Τούρκοι στην Λωζάννη εμφανίστηκαν αδιάλλακτοι, αλλά είχαν προστριβές και με τις τρεις μεγάλες δυνάμεις της εποχής.
Με την Αγγλία για το ζήτημα της κυριαρχίας της Μοσσούλης, της γνωστής πλούσιας σε κοιτάσματα πετρέλαιου περιοχής, η οποία και σήμερα ευρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής των μεγάλων δυνάμεων στον πόλεμο που γίνεται στην Μέση Ανατολή.
Με την Ιταλία είχε επίσης συγκρουσθεί και ο ίδιος ο Μουσολίνι, τότε πρωθυπουργός της Ιταλίας, είχε πει στον υπουργό εξωτερικών της Ελλάδος Αλεξανδρή ότι η Ελλάδα δικαιούται και πρέπει να καταλάβει την Ανατολική Θράκη!
Με την Γαλλία επίσης είχε σοβαρές διαφορές η Τουρκία του Κεμάλ για οικονομικά θέματα, τα οποία αφορούσαν τις πολεμικές αποζημιώσεις.
Η πολύμηνη διαδικασία, η οποία κατέληξε στην Συνθήκη της Λωζάνης, η οποία ήταν μια διπλωματική νίκη για την Τουρκία και ήττα για την Ελλάδα πήρε μία τελική μορφή στα τέλη του Μαΐου του 1923.
Με δυο λόγια παραχωρήσαμε την Ανατολική Θράκη στην Τουρκία χωρίς να πέσει ούτε μία τουφεκιά και όλα αυτά προς χάριν των Άγγλων, οι οποίοι πήραν βεβαίως την περιοχή της Μοσσούλης.
Η προέλαση που δεν έγινε ποτέ…
Αντιδράσεις υπήρξαν. Τόσο ο διοικητής της Στρατιάς του Έβρου Θεόδωρος Πάγκαλος, όσο και ο Αρχηγός του Στόλου Χατζηκυριάκος αντιδρούν και αποστέλλουν το ακόλουθο τηλεγράφημα: “Αποδεχόμενοι κατ’ ανάγκην, χάριν της τιμής της Ελλάδος, ατυχήν λύσιν, επειδή αυτή εγένετο κατά παράβασιν ρητής εγγράφου εντολής δοθείσης υπουργών εξωτερικών, Αρχηγοί Στρατού και Στόλου, πενθούντες από χθες εκφράζουν την βαθείαν λύπην των αίροντες εφεξής την προς την αντιπροσωπίαν εμπιστοσύνη των. Πάγκαλος, Χατζηκυριάκος”.
Η αρχική απόφαση μάλιστα του Πάγκαλου και Χατζηκυριάκου ήταν την άλλη μέρα το πρωί να διατάξουν κατάληψη της Ανατολικής Θράκης.
Τελικώς, κατόπιν αφόρητων πιέσεων, ο Ελληνικός Στρατός και Στόλος δεν κινούνται και έτσι εξυπηρετούντες θαυμάσια τα αγγλικά συμφέροντα χάνεται η Ανατολική Θράκη.
Εύκολο είναι ο καθένας από εσάς που διαβάζετε αυτό το κείμενο να φανταστεί πόσο διαφορετική θα ήταν η Ελλάδα πόσο πιο ισχυρή γεωπολιτικά και στρατηγικά, αλλά και δημογραφικά, έχοντας στην κατοχή της την Ανατολική Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο, αφού κατ’ ουσίαν θα ήλεγχε τα στενά των Δαρδανελίων και η Ελλάδα.