«Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη – το φάντασμα του κομμουνισμού» έλεγε ο Μαρξ στην αρχή του Μανιφέστου. Ένα αιώνα αργότερα αυτό το φάντασμα μετετράπη σε φασματική εικόνα που δεν πρόκειται να ξαναεμφανισθή. Πρέπει σήμερα να βγάλωμε κάποια διδάγματα. Για δεκαετίες ο φιλελευθερισμός χρησιμοποίησε τον κομμουνισμό ως μέσο για να πείση για την δική του αναμφισβήτητη αξία. Σήμερα που το σοβιετικό σύστημα καταρρέει, αυτός ο τρόπος νομιμοποιήσεως δεν είναι πιά δυνατός. Ο φιλελευθερισμός θα μπορή επιτέλους να κριθή γι’ αυτό το οποίο είναι.
Βασικά ο φιλελευθερισμός είναι το δόγμα που κάνει το ακαθόριστο άτομο τον θεμέλιο λίθο ολόκληρου του συστήματός του. Στο πολιτικό επίπεδο ο φιλελευθερισμός είναι κατά βάθος αναρχικός: το ιδανικό καθεστώς είναι εκείνο στο οποίο υπάρχει η λιγότερη δυνατή εξουσία. Στο κοινωνικό επίπεδο πραγματοποιεί την ρήξι με την ολιστική αρχή, είτε με το να αρνείται απλά και ξεκάθαρα την έννοια του συλλογικού συμφέροντος, είτε κάνοντάς την να γεννηθή από την θαυματουργή διευθέτησι των ατομικών συμπεριφορών που μεταμορφώνονται από την ορθολογιστική αναζήτησι του περισσότερο συμφέροντος.
Κάτω απ’ αυτή την οπτική γωνία μόνο το παιχνίδι των ιδιαίτερων συμφερόντων συγκροτεί την κοινωνία: το όλον δεν είναι παρά το προϊόν της συμπεριφοράς των μερών. Η δημόσια τάξις γεννιέται κατ’ αυτόν τον τρόπο από τον γενικευμένο ανταγωνισμό, δηλαδή από τον αγώνα όλων εναντίον όλων. Εικόνα εμφυλίου πολέμου: η αυθόρμητη τάξις είναι η συναίνεσις που εγκαθιδρύθηκε πάνω στον αποκλεισμό των «χαμένων».
Ο φιλελευθερισμός επιβεβαιώνεται έτσι ως μία μηχανή που παράγει την απογοήτευσι. Σε μία φιλελεύθερη κοινωνία, ο κοινωνικός δεσμός θα προέκυπτε από την ελεύθερη συνάντησι των ατομικών συμπεριφορών; Ποτέ η κοινωνική ανομία δεν υπήρξε τόσο μεγάλη, η κοινωνικότητα τόσο κοντά στο μηδέν όσο στον σύγχρονο δυτικό κόσμο. Η αγορά θα ήταν εκ φύσεως πλουραλιστική; Από το παιχνίδι του ανταγωνιστικού μιμητισμού ποτέ οι τρόποι της ζωής δεν υπήρξαν τόσο αδιάφοροι: παντού ο φιλελευθερισμός καταστρέφει τις συλλογικές ταυτότητες, τους ενριζωμένους πολιτισμούς και αποδεικνύεται γεννήτωρ της ομοιομορφίας. Θα ήταν η αρχή της ελευθερίας η απελευθέρωσις του υποκειμένου; Ποτέ οι άνθρωποι δεν υπήρξαν τόσο αποξενωμένοι παρά μέσα στην σχέση με το εμπόρευμα που χαρακτηρίζει το σύστημα των αντικειμένων.
πηγή: Φιλελευθερισμός: Εχθρός των Λαών, εκδ. Ελεύθερη Σκέψη, 1990.