Κατάγεται από την λεβεντογέννα Λύση. Τώρα κατοικεί με την οικογένειά του στο Στρόβολο. Μάλλον κοντόσωμος. Νομίζεις, όμως, σαν τον αντικρύζεις, πώς είναι καμωμένος από γρανίτη. Την ώρα που σου παίρνει το χέρι για το καλωσόρισμα στο σπιτικό του, θαρρείς πως σου δίνει την καρδιά του με το αντρίκιο σφίξιμο. Έχει περάσει τα πενήντα. Κι όμως η ματιά είναι γεμάτη φλόγες, γεμάτη πίστη κι ελπίδα για το μέλλον αυτού του τόπου. Διαβάζω στα εκφραστικά του μάτια και την αποφασιστική ματιά του:
«Και τώρα, κι αύριο θα ‘μαι έτοιμος για νέους αγώνες, για νέες θυσίες. Μόνο η Κύπρος μας να λυτρωθεί θέλω !» Είναι ο Γρηγόρης Γρηγοράς, εξάδελφος του ημίθεου Γρηγόρη Αυξεντίου.
Κι η συνομιλία μας αρχίζει:
Γιατί, κύριε Γρηγορά, γίνατε μέλος της Ε. Ο. Κ. Α.;
Μου ήταν αδύνατο να μείνω αδιάφορος μπροστά στον αγώνα που άρχιζε και στην καθολική απόφαση των Ελλήνων της Κύπρου για Αυτοδιάθεση – Ένωση.
Ανεβήκατε στα βουνά σαν αντάρτης;
Ναι! Ήμουν καταζητούμενος αντάρτης. Όχι, όμως, επικηρυγμένος.
Είχατε οποιοδήποτε ηγετικό αξίωμα;
Ήμουν τομεάρχης στην περιοχή Σολέας με τα ψευδώνυμα «Νταβέλης» και «Πλαπούτας».
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας αντάρτης;
Πρώτα η τροφοδοσία. Ύστερα η επικοινωνία με τον άλλον κόσμο, τους συναγωνιστές, τον Αρχηγό. Έπειτα, μη ξεχνάμε, ότι σαν αντάρτης έχεις ν’ αντιμετωπίσεις όλες τις κακουχίες του χειμώνα. Ζεις μέσα στο χιόνι, στη βροχή, στην υγρασία, στο παγερό περιβάλλον του κρησφύγετου. Ό,τι έχεις να μεταφέρεις, θα το φορτώσεις στη ράχη ή στα γαϊδούρια και πεζός θα διασχίσεις μεγάλες αποστάσεις σε δύσβατους τόπους. Σου λείπουν όλες οι ανέσεις. Πού να βρεις καφέ. Το μπάνιο πολυτέλεια. Αν οι Εγγλέζοι δεν σε είχαν επιστημάνει, θα ήσουν τυχερός να πάρεις το μπάνιο σου στα παγωμένα νερά ενός ποταμού. Κίνδυνοι πολλοί. Ο εχθρός να σε αναζητεί και να σε κυνηγά με ελικόπτερα και άλλα σύγχρονα μέσα. Όσο για τα φίδια ήταν κίνδυνος που δεν τον λογαριάζαμε καν.
Περιγράψετέ μας με δυο λόγια ένα κρησφύγετό σας.
Για να κάνουμε ένα κρησφύγετο, διαλέγαμε πρώτα το χώρο. Έπρεπε γύρω – γύρω να υπάρχουν πυκνοί θάμνοι. Σκάβαμε οριζόντια το βουνό κάνοντας την είσοδο – περίπου δύο μέτρα. Μετά σκάβαμε προς τα κάτω για το κυρίως κρησφύγετο. Ήταν ένα «δωμάτιο» που δεν χωρούσε όρθιο έναν άντρα, αλλά ξαπλωμένους 4 – 5 αντάρτες. Κάποτε – σκάβοντας για κρησφύγετο – βρήκαμε και νερό. Τοποθετήσαμε τότε σανίδια για προστασία από την υγρασία. Αποθηκεύαμε λίγα τρόφιμα και νερό. Και φυσικά είχαμε και τα όπλα μας. Σ’ ένα ράφι η Αγία Γραφή και άλλα βιβλία για τις ατέλειωτες ώρες της υποχρεωτικής απραξίας. Στις πόλεις και τα χωριά τα κρησφύγετα ήταν διαφορετικά: π.χ. Κτίζονταν διπλοί τοίχοι και ανάμεσά τους υπήρχε κενό. Άλλοτε κάτω από μάρμαρα δωματίων ή σε στάβλους, αχυρώνες κ.λ.π. Τα κρησφύγετα αυτά χρησιμοποιούνταν για απόκρυψη όπλων, βομβών ή καταζητούμενων προσώπων.
Υπάρχουν καθόλου ευχάριστες στιγμές στην αντάρτικη ζωή; Ρωτούμε περιμένοντας αρνητική απάντηση.
Κι όμως !
Πολύ μας χαροποιούσε μια επιτυχία στις ενέδρες μας ή άλλες ενέργειές μας. Την ώρα της αναμονής και της αναγκαστικής αδράνειας λέγαμε μεταξύ μας οι αντάρτες αστεία. Η ψυχή του καθενός ήταν γεμάτη αγάπη για τους άλλους. Ο κοινός σκοπός μάς ένωνε κι οι σχέσεις μας χαρακτηρίζονταν από αγνότητα. Σωστό πανυγήρι χαράς γινόταν, όταν συναντιόμαστε με αντάρτες άλλων ομάδων.
Για πόσο καιρό είσαστε αντάρτης;
Από την αρχή του αγώνα, μέχρι τη σύλληψή μου το 1956.
Πώς έτυχε να συλληφθείτε;
Ήταν προδοσία. Οι Άγγλοι με συνέλαβαν σ’ ένα κρησφύγετο στην ορεινή περιοχή ανάμεσα στον Καλοπαναγιώτη και την Κακοπετριά.
Πώς ήταν η συμπεριφορά των Άγγλων;
Αυτή που περίμενα. Κι ήμουν έτοιμος να την αντιμετωπίσω !
Δηλαδή;
Με μετάφεραν στις Πλάτρες. Εκεί άρχισαν τα βασανιστήρια. Ήθελαν να τους πω μυστικά της οργάνωσης. Με τη βοήθεια του Θεού άντεξα. Ούτε το ξύλο, ούτε το σφίξιμο του σιδερένιου στεφανιού στο κεφάλι, ούτε άλλα βασανιστήρια έφεραν αποτέλεσμα.
Πώς αλλοιώς σας βασάνισαν;
Μου έκαναν ψυχολογικό πόλεμο. Απειλούσαν ότι θα σκοτώσουν συγγενείς μου. Αρκετές φορές με έστησαν μπροστά σε απόσπασμα για εκτέλεση δήθεν. Πυροβόλησαν μάλιστα με άδεια φυσίγγια, για να με κάμψουν. Για πολλές ώρες μου φορούσαν ένα μεταλλικό δοχείο (σίκλα) στο κεφάλι και την κτυπούσαν δυνατά. Με γύμνωναν και μου έρριχναν με λάστιχο πολύ πιεσμένο νερό στο στόμα, στη μύτη, στ’ αυτιά. Αυτό το τελευταίο επαναλαμβανόταν μέρα παρά μέρα και κράτησε 15 ολάκερες μέρες. Άλλοτε πάλι με ξάπλωναν κάτω και άφηναν από μια βρύση να πέφτουν αργά και ρυθμικά μια – μια οι σταγόνες του νερού στο μεσόφρυδό μου. Δε θα το πιστέψετε. Νόμιζα πως το νερό τρυπούσε το μέτωπό μου κι έβγαινε από πίσω στο σβέρκο.
Σε 15 μέρες με μετάφεραν στον αστυνομικό σταθμό Ομορφίτας, όπου με βασάνιζαν για άλλες 15 μέρες. Στο κελλί μου έριξαν ένα κατάσκοπό τους – προδότη, που σκόπιμα τον γρονθοκόπησαν και τον αιμάτωσαν στο πρόσωπο, για να μου παραστήσει τον αγωνιστή και να μου αποσπάσει πληροφορίες. Μάταια όμως. Έμαθα να είμαι πολύ καχύποπτος.
Τι απογίνατε ύστερα;
Με δίκασαν και με καταδίκασαν σε ισόβια φυλάκιση. Μαζί με άλλους κατάδικους μας έστειλαν σε φυλακές της Αγγλίας, όπου μείναμε μέχρι το τέλος του Αγώνα. Εκεί είχαμε μυστικές επαφές με τον Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατό, για να δραπετεύσουμε, αλλά χωρίς αποτέλεσμα δυστυχώς.
Πως νοιώσατε όταν ελευθερώθηκε η Κύπρος και ο Διγενής διάταξε να σταματήσει ο αγώνας;
Διαβάζοντας τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου τις δεχθήκαμε σαν προσωρινή λύση – σταθμό για παραπέρα συνέχιση του αγώνα για την πλήρη εθνική αποκατάσταση.
Αληθεύει ότι είχατε προσωπική επαφή με το Διγενή; Πέστε μας τις εντυπώσεις που σχηματίσατε γι’ αυτόν κατά τη διάρκεια του αγώνα.
Συναντήθηκα και συνεργάσθηκα μαζί του. Ήταν τρομερά αποφασιστικός. Πολύ αυστηρός στις διαταγές, αλλά και δίκαιος στις αποφάσεις του. Ποτέ δεν έπαιρνε αποφάσεις «εν βρασμώ ψυχής». Με την ικανότητα, την αγωνιστικότητα και το πείσμα του κατόρθωσε τους απειροπόλεμους Κυπρίους να τους μετατρέψει σε καλούς και έξυπνους αντάρτες σε σύντομο χρονικό διάστημα. Είχε τρομερή αντοχή στο περπάτημα. Στις πορείες δεν τον φτάναμε εμείς οι νέοι. Ας σημειωθεί ότι τρεφόταν κυρίως με φρούτα. Μα πάνω απ’ όλα ο Γεώργιος Γρίβας Διγενής, ο θρυλικός πια αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α., ήταν ένας αγνός πατριώτης, ένας πραγματικός Έλληνας. Καμμιά άλλη φιλοδοξία δεν είχε. Στόχος του η Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.
πηγή: Γεώργιος Γ. Ασσιώτης, Ο Αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α 1955 – 1959
