Κάποτε μας έλεγαν πως τα μνημόνια θα σώσουν την Ελλάδα. Μιλούσαν για εκσυγχρονισμό, μεταρρυθμίσεις και ανάπτυξη, για μια νέα αρχή που θα μας έβγαζε στο φως. Μα χρόνια μετά, το μόνο που έμεινε είναι μια χώρα κουρασμένη, με μισθούς παγωμένους, τιμές στα ύψη και μια καθημερινότητα που μοιάζει με ατέλειωτη δοκιμασία. Ο πληθωρισμός μπορεί να φαίνεται χαμηλός στα στατιστικά (2% τον Οκτώβριο, λέει η ΕΛΣΤΑΤ) αλλά πίσω από τον δείκτη κρύβεται μια άλλη πραγματικότητα. Οι τιμές στα βασικά είδη εκτοξεύονται: η σοκολάτα +21%, ο καφές +19%, το κρέας +10%. Το βόειο έχει γίνει είδος πολυτελείας, και τα νοικοκυριά παλεύουν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην αξιοπρέπεια και την ανάγκη. Κι ενώ οι μειώσεις σε ελαιόλαδο ή ενέργεια παρουσιάζονται σαν «ανάσα», δεν αγγίζουν ουσιαστικά τον πολίτη. Γιατί η ακρίβεια δεν είναι πια συγκυρία αλλά δομή. Είναι το αποτέλεσμα μιας αγοράς που ελέγχεται από ολιγοπώλια και καρτέλ, που συντονίζουν τιμές, επιβάλλουν όρους και απορροφούν κάθε προσπάθεια ανταγωνισμού.
Τα λεγόμενα καρτέλ τροφίμων ή, πιο ήπια, οι ολιγοπωλιακές πρακτικές είναι από τους βασικούς λόγους που οι τιμές δεν πέφτουν ποτέ, ακόμη κι όταν μειώνεται το κόστος παραγωγής ή οι πρώτες ύλες. Μόνο η Χρυσή Αυγή κατήγγειλε την ύπαρξή τους στη Βουλή κατά τη διάρκεια της θητείας της! Στην πράξη, λίγες μεγάλες εταιρείες ελέγχουν ολόκληρες αλυσίδες – από τη διανομή μέχρι τα ράφια. Συνεννοούνται σιωπηλά, κρατούν τις τιμές «συντονισμένες» και αφήνουν ελάχιστα περιθώρια ανταγωνισμού.
Το κράτος; Απόν. Ή μάλλον παρόν μόνο στα λόγια. Οι έλεγχοι γίνονται για το θεαθήναι, τα πρόστιμα είναι σταγόνα στον ωκεανό, και τα μεγάλα συμφέροντα κινούνται ανενόχλητα. Σαν να υπάρχει μια άτυπη συμφωνία: εμείς δεν σας ενοχλούμε, εσείς κρατήστε τα νούμερα «όμορφα». Η αισχροκέρδεια έχει γίνει σχεδόν “νομιμοποιημένη” καθημερινότητα – με τιμές που ανεβαίνουν αδικαιολόγητα, εταιρείες που δηλώνουν «αύξηση κόστους» ενώ οι ισολογισμοί τους γράφουν ρεκόρ κερδών, και ένα κράτος που περιορίζεται σε ανακοινώσεις «ελέγχων» κι όλο το παιχνίδι παίζεται στις πλάτες των Ελλήνων, μετατρέποντας την επιβίωση σε καθημερινό αγώνα. Έτσι δημιουργείται ένα κλειστό κύκλωμα εξουσίας και ανοχής, όπου η ακρίβεια δεν είναι ατύχημα, αλλά συνειδητή συνέπεια ενός μοντέλου που θέλει τους πολλούς απλούς καταναλωτές και τους λίγους ρυθμιστές των κανόνων. Η ουσία είναι πως όταν το κράτος δεν προστατεύει τον πολίτη από την ασυδοσία της αγοράς, παύει να είναι ρυθμιστής και γίνεται θεατής ή, χειρότερα, συνένοχος.
Και μέσα σ’ όλα, οι ίδιοι που κυβερνούν, τα κόμματα που υπόσχονται λύσεις και «σταθερότητα», είναι οι πιο χρεωμένοι της Ευρώπης. Οφειλέτες μέχρι το κόκκαλο, εξαρτημένοι από τις ίδιες τράπεζες και τα ίδια συμφέροντα που υποτίθεται πως πρέπει να ελέγξουν. Πώς να υπάρξει ανεξαρτησία, όταν το ίδιο το πολιτικό σύστημα ζει με δανεικά; Γίνεται όμηρος των οικονομικών κέντρων που το κρατούν «ζωντανό». Και τότε, τα μέτρα που λαμβάνονται δεν υπηρετούν την κοινωνία, αλλά τους δανειστές και τους χορηγούς της εξουσίας. Η «ανάπτυξη» που μας πλάσαραν δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένας μύθος για να κρατηθεί ζωντανή η ελπίδα. Μια βιτρίνα για να καλύψει τη μετατροπή της χώρας σε πεδίο δοκιμών, όπου οι πολλοί μαθαίνουν να συμβιβάζονται με το λίγο, ενώ οι λίγοι συσσωρεύουν το πολύ.