Η μάχη του Πουατιέ, πως γλίτωσε η Ευρώπη από το Ισλάμ (732μ.Χ)

Η μάχη του Πουατιέ (732μ.Χ) ή μάχη της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή) ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων δυνάμεων των Φράγκων και των Βουργουνδών υπό την ηγεσία του Κάρολου Μαρτέλου (Charles Martel) ενάντια στους Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και καταλάβει την Ισπανία. Η μάχη έληξε με νίκη των πρώτων.

Η μάχη διεξήχθη μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ στην Βορειο-κεντρική Γαλλία και αποτελεί ορόσημο για την ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία, καθώς αυτή έκρινε την αποσόβηση του κινδύνου από την αραβική εξάπλωση στην Δυτική Ευρώπη. Ο Κάρολος, νικώντας κατά κράτος την αραβικό στρατό και διακόπτοντας την αραβική προέλαση στην καρδιά του δυτικού ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου, εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε Μαρτέλος, δηλ. σφυροκόπος, από το ανελέητο σφυροκόπημα των αντιπάλων του.

Το ιστορικό της Μάχης του Πουατιέ

Η μάχη έλαβε χώρα μια απροσδιόριστη μέρα του Οκτωβρίου του 732, (θεωρείται η 25η Οκτωβρίου) μεταξύ ενός μουσουλμανικού στρατού προερχόμενου από την Ισπανία και των φραγκικών δυνάμεων που έσπευσαν να βοηθήσουν τον ντόπιο πληθυσμό. Το μουσουλμανικό στράτευμα απαρτιζόταν από δυνάμεις που συγκεντρώθηκαν κυρίως από την Βόρεια Αφρική, του εμίρη Αμπντ αλ Ραχμάν (Abd Ar-Rahman Al Ghafiqi ή Αβδουλραχμάν), και ως επί το πλείστον αποτελούνταν από Βερβέρους, λαό με διαφορετική γλώσσα και έθιμα από τους Αραβες που όμως ήταν επίσης εξισλαμισμένος και γενικά αναμεμειγμένος με τους Αραβες. Δεν γνωρίζουμε τον αριθμό όσων έλαβαν μέρος στη μάχη, αλλά από γενικές μαρτυρίες πρέπει να υποθέσουμε ότι δεν ήταν ιδιαίτερα υψηλός, ίσως 20.000.

Πολεμούσαν πάνω σε άλογα, οπότε η επίθεση του ιππικού ήταν το νικηφόρο όπλο τους. Την εποχή της μάχης είχαν ήδη λεηλατήσει τη νότια Γαλλία και είχαν αρχίσει να τους τελειώνουν τα λάφυρά τους. Έτσι ο μόνος δρόμος για αυτούς ήταν να λεηλατήσουν νέες περιοχές.

Ο στρατός των Φράγκων περιλάμβανε και τμήματα Αλαμαννών και διοικούνταν από τον Κάρολο -που αργότερα ονομάστηκε Μαρτέλος- τον γιο του Πεπίνου του οίκου του Ερστάλ: αυτός είχε τιμηθεί με το αξίωμα του «μαγιορδόμου του ανακτόρου» του βασιλιά των Φράγκων με καταγωγή από τον Μεροβαίο (Μεροβίγγειοι), αλλά δεν ασχολούνταν πλέον με τις υποθέσεις του κράτους, τις οποίες είχε αφήσει τελείως στα χέρια των «μαγίστρων του ανακτόρου». Επομένως, ο Κάρολος ήταν ο ουσιαστικός κάτοχος της φραγκικής εξουσίας.

Το φραγκικό στράτευμα συγκροτούσαν κυρίως πεζοί στρατιώτες που πολεμούσαν παραταγμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζουν συμπαγές σιδηρούν τείχος διάστικτο με αιχμές: ήταν μια τακτικά η οποία θύμιζε εκείνη που εφαρμόστηκε στον αρχαίο κόσμο και τελειοποίησαν οι Ρωμαίοι.

Οι μουσουλμάνοι βρέθηκαν μπροστά στη στρατιά των Φράγκων όταν ετοιμάζονταν να κατευθυνθούν στην Τουρ για να τη λεηλατήσουν.

ΟΙδύο στρατιές παρατάχθηκαν η μία απέναντι στην άλλη, αλλά για επτά ημέρες καμία από τις δύο δεν ξεκινούσε τη μάχη εφόσον καμία δεν ήθελε να επιτεθεί. Οι πεζοί Φράγκοι δεν μπορούσαν να επιτεθούν σε ένα στράτευμα με ιππικό χωρίς να διαταράξουν τις αμυντικές γραμμές τους, ενώ από την άλλη οι μουσουλμάνοι ιππείς δυσκολεύονταν να πλήξουν τις συμπαγείς φάλαγγες των Φράγκων. Τελικά ήταν οι άτακτες ομάδες των Βερβέρων που επιτέθηκαν. Όλη την ημέρα οι Φράγκοι αντιστέκονταν αποφασιστικά στις σφοδρές διαδοχικές επιθέσεις του ιππικού.

Κάποια στιγμή, προς το τέλος της ημέρας, διαδόθηκε στις αραβικές γραμμές η είδηση ότι κάποιοι Φράγκοι είχαν υπερφαλαγγίσει τις θέσεις τους και είχαν εισχωρήσει στο μουσουλμανικό στρατόπεδο όπου βρίσκονταν τα λάφυρα του πολέμου. Ένας αριθμός μουσουλμάνων ιππέων θέλησε να επιστρέψει στους καταυλισμούς. Ο Αμπνι ελ-Ραχμάνδιέκρινε τον κίνδυνο και όρμησε στην πρώτη γραμμή για να παρακινήσει

τους μαχητές του να προβούν σε έναν εξαιρετικά ριψοκίνδυνο ελιγμό. Κάποια στιγμή, όμως, βρέθηκε κυκλωμένος από τους πολεμιστές του εχθρού και έπεσε χτυπημένος από τα δόρατά τους. Οι Φράγκοι δεν συνειδητοποίησαν ποιον είχαν σκοτώσει.

ΤΗνύχτα οι εχθροί χωρίστηκαν και ο καθένας αποσύρθηκε στον καταυλισμό του. Ο θάνατος του εμίρη δημιούργησε σοβαρότατο πρόβλημα στους μουσουλμάνους. Το στράτευμά τους δεν ήταν τακτικό όπως τα σύγχρονα ή όπως τα ρωμαϊκά, στα οποία ο θάνατος ενός στρατηγού σημαίνει άμεσο διορισμό ενός άλλου. Επρόκειτο για ατάκτους τους οποίους ένωνε το προσωπικό κύρος του εμίρη, που κατάφερε να επιβάλει την πειθαρχία, όχι χωρίς δυσκολίες ωστόσο. Ο θάνατος του αρχηγού έθεσε σε κίνδυνο την πειθαρχία, και άρα την ίδια την τύχη του στρατεύματος.

Ήταν μάλλον φυσιολογικό υπ’ αυτές τις συνθήκες, εκείνο τον καιρό, που όταν πέθαινε ο αρχηγός ολόκληρο το στράτευμα υποχωρούσε. Έτσι οι μουσουλμάνοι, πήραν την απόφαση να υποχωρήσουν. Τη νύχτα, σιωπηλά, χωρίς να τους αντιληφθεί ο εχθρός, εγκατέλειψαν τις σκηνές και οπισθοχώρησαν με ό,τι μπόρεσαν να μεταφέρουν μαζί τους.

ΤΗΝ αυγή, με το πρώτο φως της ημέρας, οι Φράγκοι παρατάχθηκαν ξανά σε θέση μάχης, βέβαιοι ότι θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν και πάλι τις τρομερές επιθέσεις του εχθρικού ιππικού. Μέσα, όμως, στο λιγοστό φως του πρωινού δεν έβλεπαν τους εχθρούς, ο καταυλισμός μπροστά τους φαινόταν άδειος. Μη γνωρίζοντας για τον θάνατο του εμίρη και τα γεγονότα της νύχτας, σκέφτηκαν ότι επρόκειτο για παγίδα και για αυτό έστειλαν ανιχνευτές, που ανέφεραν ότι πράγματι οι καταυλισμοί ήταν άδειοι. Έψαξαν παντού, ανάμεσα στα δάση και τις κοιλάδες όπου θα μπορούσαν να κρύβονται οι επικίνδυνοι ιππείς, αλλά τίποτα, δεν ήταν πουθενά. Οι Φράγκοι δεν μπόρεσαν να καταδιώξουν τους εχθρούς, που ήταν πιο γρήγοροι πάνω στα άλογά τους, εξάλλου, δεν υπήρχε η ανάγκη, καθώς ο κίνδυνος είχε αποσοβηθεί.

Στη συνέχεια, η μάχη του Πουατιέ εορταζόταν ως μεγάλη νίκη της Χριστιανοσύνης επί του Ισλάμ.

Γενικά θεωρείται ότι η μάχη του Πουατιέ συγκαταλέγεται σ’ εκείνες τις μικρές μάχες της ιστορίας από τις οποίες εξαρτήθηκε η μοίρα του κόσμου. Πράγματι, αν οι μουσουλμάνοι είχαν εξαπλωθεί στο φραγκικό βασίλειο θα είχαν φτάσει στην Ιταλία και τη Ρώμη, έδρα του ποντίφικα, θα είχαν μπορέσει να προσηλυτίσουν στο Ισλάμ όλη τη βαρβαρική Ευρώπη και να κυριεύσουν τη Χριστιανοσύνη και επομένως η ιστορία του κόσμου θα ήταν διαφορετική. Κάποιοι ιστορικοί όμως θεωρούν ότι οι μουσουλμάνοι ήταν απλώς λαφυραγωγοί που δεν είχαν ούτε τα μέσα ούτε τη θέληση να εισβάλουν όντως στη Χριστιανική Ευρώπη. Μάλιστα, αποσύρθηκαν στην πρώτη δυσκολία και δεν επανέλαβαν την απόπειρα αργότερα. Από την άλλη πλευρά, θα ήταν ανυπέρβλητη η αντίσταση των ευρωπαϊκών πληθυσμών, που ήταν ακόμη βάρβαροι αλλά γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο πολεμοχαρείς και ισχυροί.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι θα είχε επακολουθήσει αν οι μουσουλμάνοι είχαν νικήσει στο Πουατιέ: ίσως να είχαν και πάλι αποχωρήσει αφού προέβαιναν σε μερικές ακόμη λεηλασίες, ίσως η μάχη να μην άλλαζε ολότελα τη μοίρα του κόσμου. Ίσως, πάλι, ενθαρρυμένα από την πρώτη επιτυχία, άλλα κύματα μουσουλμάνων να συνέρρεαν στην Ευρώπη και να την προσηλύτιζαν στο Ισλάμ.

 

ΠΗΓΗ