Τα στρατόπεδα του αργού θανάτου στη Σιβηρία, τα Γκουλάγκ, υπήρξαν τόπος εξορίας για εκατομμυρία ανθρώπους διαφόρων εθνικοτήτων, κομματικών στελεχών ή μή, χριστιανών ή άθεων. Το κομμουνιστικό σύστημα είχε ανάγκη από σκλάβους για να κτίσουν πόλεις ή για να δουλέψουν στα ορυχεία. Αρκούσε μία ψευδομαρτυρία, μία υποψία, μία λέξη για να συλληφθεί κάποιος και να οδηγηθεί για καταναγκαστική εργασία στα γκουλάγκ. Μία τέτοια περίπτωση ήταν αυτή της Βορκούτα. Η Βορκούτα είναι μια πόλη, 100 μίλια βορείως του Αρκτικού Κύκλου, περιτριγυρισμένη από αφιλόξενη τούντρα, όπου ο χειμώνας διαρκεί 10 μήνες και η θερμοκρασία πέφτει συχνά στους -40 βαθμούς Κελσίου. Η Βορκούτα ήταν ακατοίκητη ώσπου γεωλόγοι ανακάλυψαν αποθέματα γαιάνθρακα κάτω από την παγωμένη γη της.
Οι πρώτοι φυλακισμένοι έφθασαν εκεί το 1931, ύστερα από εξάμηνο ταξίδι, και ως το 1954 δύο εκατομμύρια ψυχές είχαν σταλεί στα 80 ορυχεία. Μερικοί από αυτούς ήταν μικροεγκληματίες, άλλοι ήταν τα θύματα των εκκαθαρίσεων τον Στάλιν που τιμωρούνταν για ανύπαρκτα «αδικήματα» – όπως για τη συγγένειά τους με ξένο ή γιατί έφθασαν καθυστερημένοι ένα πρωί στη δουλειά τους. Ο Νεγκρέτοφ, θύμα των διώξεων του Στάλιν μας περιγράφει τήν εμπειρία του:
Αμέσως πiστεψα ότι είχα φθάσει στην κόλαση. Ο πρώτος ενάμισης χρόνος ήταν ο χειρότερος. Υπήρχαν τρείς οκτάωρες βάρδιες. Από τους στρατώνες μάς συνόδευαν μέσα στο χιόνι υπό την απειλή του όπλου ως τα ορυχεία. Είχε συνεχώς πηχτό σκοτάδι και παγωνιά αλλά ο αέρας ήταν το χειρότερο. Συχνά αναρωτιόμουν γιατί οι γονείς μου με εiχαν φέρει σε αυτόν τον κόσμο. Ημουν πετσί και κόκκαλο και γεμάτος πληγές.
Οι φυλακισμένοι κοιμούνταν ανά ζευγάρια για να ζεσταίνονται. Ξάπλωναν στο πάτωμα, πάνω σε ένα σακάκι, και το άλλο το έριχναν πάνω τους για να ζεσταθούν. Τις μπότες τους τις έκαναν μαξιλάρι για να μην τους τις κλέψουν όσο κοιμούνrαν και τύλιγαν τα πόδια τους με το παντελόνι τους να να μην πάθουν κρυοπαγήματα. Κάθε πρωi μας ξύπναγε ένας θυμωμένος στρατιώτης φωνάζοντας. Αυτή ήταν η χειρότερη στιγμή – να ξυπνάμε κατάκοποι για να αντιμετωπiσουμε μια ακόμη ημέρα.
Καθημερινά στη Βορκούτα φυλακισμένοι πέθαιναν από την πείνα και από το κρύο η τους εκτελούσαν οι φύλακες ή έχαναν τη ζωή τους στα ορυχεία. Η Μemοrial, της οποίας επικεφαλής ήταν ο πυρηνικός φυσικός Αντρέι Ζαχάρωφ ως τον θάνατό του το 1989, κατάφερε να εξασφαλίσει πρόσβαση στα αρχεία σε μια προσπάθεια να υπολογίσει τον αριθμό των θυμάτων. Σύμφωνα με αρχικούς υπολογισμούς, αυτά ανέρχονται σε μισό εκατομμύριο.
